Vandaag presentatie gegeven aan de eerste leergang van de Wikistad-academie in het prachtige centrum voor levensbeschouwing en religie aan de Da Costakade in Amsterdam: De Nieuwe Liefde. Ik was er nog nooit geweest, maar het ziet er geweldig uit.

Wie geinteresseerd is in mijn voordracht/presentatie kan op de foto hieronder klikken.

Ik maak niet zo snel reclame voor een voorstelling. Maar woensdagavond zag ik in Heerhugowaard de voorstelling van Diederik van Vleuten over de Eeerste Wereldoorlog. Een prachtige voorstelling - ontroerend, hilarisch, meeslepend. Van Vleuten ontpopt zich tot de Geert Mak van het theater, en eigenlijk geeft die omschrijving hem nog te weinig eer. Hij is beter dan Mak!!!Bijna al zijn voorstellingen zijn utverkocht, klik op de afbeelding hieronder voor de speelllijst in het najaar.  Ga kijken.

Divosa en de VU organiseren een collegecyclus met niet de eersten de besten. Eerder spraken Gabriël van den Brink, Paul Schnabel, Romke van der Veen en Abraham de Swaan, vandaag mocht ik samen met Willem Trommel een college geven in deel III van de serie over Burgerkracht en gulzig bestuur. Was leuk. Hoewel ik Trommels diagnose van gulzig bestuur als een vorm van bestuurlijke pathologie weinig verhelderend vindt. Histotisch gezien is dat in ieder geval niet te onderbouwen. Maar dat laat onverlet dat het een interessante bijeenkomst was. De aanwezigen heb ik beloofd mijn presentatie op mijn weblog te presenteren. Klik hier.

Teun van de Keuken, een van de makers van De Slag om Nederland,  blijft boos en herhaalt vandaag nog eens in de Volkskrant (Vonk, p. 6/7) wat hij eerder al deed in zijn column in Het Parool. Wederom duik ik op als een vazal van Aedes-directeur Marc Calon in wiens opdracht ik kritisch zou zijn geweest over de populistische werkwijze van De slag om Nederland. Het is een beetje het oude liedje: mensen die anderen voortdurend kritisch de maat nemen kunnen nogal eens kritiek op zichzelf moeilijk verkroppen. Voor wie het nog eens precies wil nalezen, hieronder de column die de blijvende boosheid van Teun opriep. Ik zal later deze dag ook nog eens de column plaatsen die ik al in 2004 schreef in het vermaledijde Aedes-clubblaadje over despotisme en topsalarissen.

Hier is alvast de link. Of lees anders een column uit 2005.

 

De Slag om Nederland

Was het verstandig van Aedes om niet mee te werken aan de uitzending van De Slag om Nederland van 4 februari? Het onderwerp was de ‘veel te dure’ bureaucratie en in de uitzending kreeg minister Blok volop ruimte om zich als strenge boeman van geldverspillende woningcorporatie op te werpen. Vervolgens zagen we reporter Roland Duong voor het Aedes-kantoor telefoneren met de afdeling communicatie. Terwijl de woordvoerder uitlegde dat Aedes niet wenste mee te werken omdat zij de indruk hadden dat de conclusie al bij voorbaat vast stond, orakelde Duong nog eens uitvoerig over het ‘zeer hoge’ salaris van voorzitter Calon. Het laat zich raden welke indruk de kijker daar aan over moest houden.

De jongens van De Slag om Nederland gaan er prat op ‘de schrik van bestuurlijk Nederland’ te zijn, maar de wijze waarop ze daar inhoud aan geven is soms stuitend. Zij vormen een treffend voorbeeld van hoe het populisme is doorgedrongen tot voorheen weldenkende kringen. Ze gaan af op snelle oordelen, serieuze research achten ze overbodig, instituties en hun bestuurders zijn op voorhand de kwade pier en elke Nederlander die dat wil bevestigen wordt als held vereerd, waarna de verantwoordelijken door de telefoon of voor de camera worden geforceerd om in een zin de beschuldigingen te weerleggen. Elk doelwit is aldus bij voorbaat machteloos.

Ongetwijfeld is de afdeling communicatie van Aedes afgehaakt omdat ze moesten kiezen uit twee kwaden: meedoen zou betekenen dat Calon zou worden overgeleverd aan de in hun ogen onbetrouwbare montagegenade van de makers, niet-meedoen zou betekenen dat kijkers Aedes als een ontwijkende organisatie beschouwen en menen dat de makers dus het gelijk aan hun kant hebben. Typisch geval van een prisoners dilemma, waarbij elke keuze verkeerd uitvalt.

Maar wie in zichzelf gelooft, laat zich niet in zo’n val lokken. Het juiste antwoord had moeten zijn: ‘Natuurlijk doen wij mee, graag zelfs. Maar jullie zullen er vast geen bezwaar tegen hebben dat we met onze handycam het gesprek zelf registreren en het resultaat na afloop meteen integraal op internet zetten, omdat we aan iedereen ons hele verhaal willen vertellen en graag gebruik maken van jullie scherpe interviewtechniek.’

Creëer, met andere woorden, meteen je eigen openbaarheid. Dat vinden TV-makers helemaal niet leuk. Dat is niet alleen een aanslag op de exclusiviteit van hun beelden, nog vervelender is dat het hun montagevrijheid beperkt. Het simpele feit dat anderen kunnen meekijken, dwingt hen immers in de samenstelling tot meer zorgvuldigheid en nuance. En dat is nu precies waar De slag om Nederland het niet van moet hebben.

Deze column is eind februari verschenen in Aedes Magazine, nr. 2/2013.

Zoals in het weblogbericht hieronder aangekondigd en om Teun van de Keuken (De Slag om Nederland) wat nader te informeren hieronder een van de vele stukjes die ik in het vermaledijde cluborgaan van Aedes schreef over de topsalarissen. Ik moet Teun natuurlijk wel nageven dat het op de desbetreffende bestuurders en de verantwoordelijke Raden van Toezicht weinig indruk heeft gemaakt. Alle grote 'ongelukken' met bestuurders zijn daarna opgetreden.

Is het een probleem dat steeds meer corporatiedirecteuren de inkomensgrens van 200.000 euro passeren? Voor organisaties die mensen met een inkomen onder - pakweg - de ziekenfondsgrens moeten bedienen, lijkt mij dat wel. Een eenvoudig rekensommetje leert immers dat wat de directeur in zijn eentje mee naar huis neemt jaarlijks door zo'n vijftig huurders moet worden opgebracht.
Zeker, dat is een goedkope redenering. Maar corporaties roepen die wel over zichzelf af. Want een goede rechtvaardiging ontbreekt nog steeds. Het recente advies van de commissie-Izeboud is eigenlijk vooral een rechtvaardiging achteraf. Maar als je de feiten van de afgelopen tien jaar echt op een rijtje zou zetten, stuit je in nogal wat gevallen op een verdubbeling van de topsalarissen.

Dat mag gerust een privilege worden genoemd. Temeer daar directeuren deze trend zelf hebben aangejaagd. Natuurlijk, officieel zijn de Raden van Toezicht hiervoor verantwoordelijk. Maar dat zijn vaak niet meer dan goed geballoteerde verzamelingen smaak- en soortgenoten, die vooral uitblinken als klankkast: de geluiden die de directie er instopt, komen er versterkt uit terug. En dus papegaait iedereen dat salarissen marktconform moeten, dat ze niet mogen achterblijven bij wat in de buitenwereld gewoon is.
Over de binnenwereld, de corporatie-organisaties zelf, hoor je echter nooit wat. Wat denken de medewerkers, die jaarlijks een stijging conform de CAO-afspraken incasseren, van deze ontwikkeling? Vinden zij het redelijk dat de ratio tussen de verdiensten aan de onderkant en die aan de top elk jaar ten gunste van de bovenkant verandert?
Wie dat perspectief niet in de overwegingen betrekt zal merken dat de natuurlijke reactie van een professionele organisatie is dat de onverschilligheid toeneemt. Steeds meer verantwoordelijkheid zal aan de top worden gelaten. Zo werkt de neiging om mee te tellen in de buitenwereld binnenskamers despotisme in de hand: directeuren die ver boven de troepen zweven en nauwelijks nog weerwerk krijgen.
Dat is natuurlijk levensgevaarlijk, want zo ligt megalomanie op de loer. Her en der valt dat ook wel waar te nemen. Grootse plannen, miljoenenaankopen, en niemand in de buurt van de Grote Jongens die nog nee zegt.
Dat kan de corporatiesector wel eens duur komen te staan.

Deze column verscheen in augustus 2004 in het Aedes Magazine.

Gekozen burgemeester

In de nacht van Van Thijn op 22 maart 2005 stemde ik in de Eerste Kamer tegen het voorstel van D66-minister Thom de Graaf om een rechtstreeks gekozen burgemeester mogelijk te maken. Omdat naast GroenLinks ook PvdA en SP tegen waren, haalde het voorstel het niet. Het betekende het einde van De Graaf als minister van bestuurlijke vernieuwing.

Acht jaar later moet ik bekennen dat onze tegenstem niet bepaald getuigde van visionair denken. Zeker, op zichzelf hadden we goede argumenten. GroenLinks pleitte er al sinds mensenheugenis voor om burgemeestersbenoemingen geheel over te laten aan de gemeenteraad. Laat die beslissen of een burgemeestersreferendum nodig is of niet, maar schrijf dat niet bij wet voor. Onze oppositie werd echter ook ingefluisterd door koudwatervrees. We zaten niet te wachten op populistische en personalistische taferelen (‘politiek is geen idols-achtige beautycontest’). We wilden een door de bestaande politieke orde gecontroleerde democratisering. We durfden niet radicaal te denken; we waren conservatief!
Elke grond daarvoor is nu verdwenen. De nationale staat is in een permanente crisis verzeild geraakt, de geloofwaardigheid krimpt met de dag, de Haagse politiek zal nog decennia in het teken staan van het wegwerken van de staatsschuld, aspiraties ontbreken of worden krachteloos in papieren beleid. De nationale overheid, zo schreef ik onlangs in De Groene Amsterdammer, is van een pitcher een catcher geworden; de ambities zijn verdampt; wat resteert is de rol van afvanger van risico's. De nationale overheid treedt vooral nog in het geweer als er iets fout gaat.
De positieve energie om de problemen van de wereld de baas te worden, ontspruit dus niet meer op het nationale niveau. Daar heersen de boekhouders van het tekort, de managers van de controle. De echte vernieuwingskracht vindt zichzelf terug op het lokale niveau. Wereldwijd spelen burgemeesters daarin een steeds belangrijkere rol, zoals Benjamin Barber in zijn boek If mayors ruled the world op een overtuigende manier laat zien. De nieuwe lokale leiders komen los van klassieke politieke formaties, weten lokale krachten te mobiliseren en slagen erin in een netwerk van metropolen oplossingen voor grote problemen op gang te brengen.

De politieke toekomst is dus aan de stedelijke arena's, aan de klassieke polis, het domein waar de democratie ooit begon. Daar hoort een passende politieke agenda bij om het lokale bestuur radicaal te democratiseren. Te beginnen bij het rechtstreeks kiezen van de burgemeester. Het zou GroenLinks sieren als zij daar een punt van ging maken, al was het maar om in het reine te komen met onze beperkte blik van 2005 (die overigens alleen de Eerste Kamerfractie is aan te wrijven, de toenmalige Tweede Kamerfractie was voor).

Deze column verscheen in het april/mei-nummer van het GroenLinks Magazine

Perverse prikkels

Mijn nichtje (28 jaar) schrok wel even. Na acht jaar wachtlijst kwam ze tot haar verrassing eindelijk in aanmerking voor een aardig woninkje in de Staatsliedenbuurt in Amsterdam. Ze werd rondgeleid in een appartementje van 36 vierkante meter in een monumentaal pand. Alleen die prijs? Ze dacht eerst dat ze het niet goed had verstaan: 680 euro kale huur! Voor een piepklein tweekamerwoninkje?!
Ja, verontschuldigde de medewerker van Ymere zich, we moeten 80 miljoen afdragen aan de rijksoverheid, dus moeten wij de huur wel maximaliseren.
Hoeveel betaalde de vorige huurder dan, vroeg mijn nichtje enigszins bleekjes. Dat wist de corporatiemedewerker niet (of wilde hij wijselijk niet zeggen), maar hij kon wel melden dat dat inderdaad ‘flink veel’ lager was. Maar goed, zei hij: je hebt recht op huurtoeslag. Dat klopte - mijn nichtje werkt in de cultuursector, en met haar salaris komt ze in aanmerking voor de maximale huurtoeslag van ruim 300 euro.
Het valt dus allemaal wel mee? Nou nee, want denkt u even mee. De rijksoverheid haalt 1,75 miljard op bij de woningcorporaties; die halen overal alles uit de kast om de huur van elke vrijkomende woning te maximaliseren; de geschrokken huurders stellen zij gerust door te verwijzen naar de huurtoeslag; de kosten van de huurtoeslag rijzen vervolgens honderden miljoenen de pan uit; de regering zegt geen andere keuze te hebben dan te bezuinigen op de hoogte van de huurtoeslag, en ja….uiteindelijk gaan de laagste inkomens in een paar jaar maandelijks vele tientallen, zo niet honderden euro’s extra aan hun woning betalen. Elke toekomstige inkomensstijging wordt bovendien tenietgedaan door een daarop volgende vermindering van de huurtoeslag. Precies een dynamiek die niemand wil.
Maar het gebeurt wel. Wij zijn wereldkampioen averechts beleid. We kennen de perverse prikkels in de gezondheidszorg waar het systeem - ondanks een kwart eeuw hervormingen - nog steeds uitnodigt om mensen meer in plaats van minder zorg te leveren en dan ook nog eens eerder dure dan goedkope zorg. We kennen de dynamiek in de jeugdzorg waarin het voor instellingen financieel juist voordelig is om jongeren langer onder toezicht te houden in plaats van ze weer los te laten (wat de bedoeling zou moeten zijn). De voorbeelden zijn talloos. Er bestaan vele sluiproutes in onze verzorgingsstaat die goed zijn voor bestaanszekerheden van het dienstdoende (overheids)personeel, maar waarvan de negatieve gevolgen uiteindelijk voor rekening komen van de mensen voor wie het oorspronkelijk allemaal bedoeld was. Dat is geen nieuw verschijnsel; we weten er alles van, niemand wil het. En toch gebeurt het morgen weer.

Deze column is eind april verschenen in Aedes Magazine, nr. 3/2013.