- Ah, eindelijk. U spreekt met Janssen. Eindelijk spreken wij elkaar, meneer Van der Land.
- Eindelijk?
- Ik probeer u nu al een paar dagen te bereiken en nu heb ik u eindelijk te pakken.
- Fijn, ik ben een en al oor.
- Wij organiseren namelijk een congres over sociaal beleid/welzijnsbeleid/sociale samenhang/buurtbeheer/maatschappelijk middenveld/burgerparticipatie/activering/normen en waarden/sociale infrastructuur/toekomstige ontwikkelingen* en wij dachten dat u daar wel een bijdrage aan kunt leveren.
- Wij?
- Ach ja, dat had ik natuurlijk even moeten vertellen, meneer Land, ik ben van het congresbureau/adviesbureau/onderzoeksbureau/pr-bureau/communicatiebureau*/wij en partners en wij zijn bezig om in opdracht van instelling/gemeente/provincie/ministerie/federatie* een congres te organiseren over dit onderwerp.
- Mooi.
- Zou u er voor voelen om een inleiding te willen houden?
- Waarover?
- Nou ja, wat ik al zei, over sociaal beleid/welzijnsbeleid/sociale samenhang/activering/buurtbeheer/maatschappelijk middenveld/normen en waarden/sociale infrastructuur/toekomstige ontwikkelingen*.
- Kunt u iets specifieker zijn?
- Ehh?., u heeft toch over dit onderwerp geschreven?
- Zeker, heel veel, daarom moet u wat preciezer zijn. Wat wilt u precies van mij.
- Zoals ik zei: of u een inleiding wilt houden.
- Ja, dat begrijp ik, maar waarover dan?
- Nou, waarover u altijd schrijft.
- Maar ik schrijf zoveel, heeft u niet een speciale vraag?
- Zeker, meneer Vanlangs, wij willen weten hoe het verder moet met sociaal beleid/welzijnsbeleid/sociale samenhang/buurtbeheer/maatschappelijk middenveld/activering/normen en waarden/sociale infrastructuur/toekomstige ontwikkelingen*. Jan Willem Duyvendak/Hans Boutellier/Roelof Hortulanus/Evelien Tonkens/Harry Kunneman/Nico de Boer/Radboud Engbersen* heeft uw naam genoemd dat u daar dus een goede inleiding over kunt houden.
- Waarom doet hij/zij het zelf niet?
- Ja, hij/zij kon niet.
- Ik kan, denk ik, ook niet.
- Echt niet? Ach wat jammer nou, meneer Verlans, weet u misschien iemand anders die een inleiding kan houden?
- Nou probeert u het eens bij Jan Willem Duyvendak/Hans Boutellier/Roelof Hortulanus/Evelien Tonkens/Harry Kunneman/Nico de Boer/Radboud Engbersen*.
- Dank u wel, meneer Van der Lam. Mag ik uw naam noemen?
- Zeker, doe hem/haar de groeten.
- Tot ziens, meneer Van der Lamp.
- Tot ziens, meneer Franssen.

* Doorhalen wat niet van toepassing is.

Mogen wij van een politicus vragen of hij zich aan de regels van het recht houdt? Ja, natuurlijk. De animo voor het politieke ambacht zou in kringen van criminelen razendsnel toenemen als we deze vraag ontkennend zouden beantwoorden. Er zijn in het verleden vele politici geweest die bewust de rechtsregels hebben overtreden (oud-GL-senator Tom Pitstra brak op zoek naar kernkoppen om die reden elk jaar in bij vliegtuigbasis Volkel), maar die wilden juist voor de rechter komen omdat zich daarmee een podium te verschaffen om de regels te veranderen of onrecht aan de orde te stellen. Dat is volkomen legitiem.
Het geeft daarom te denken dat Geert Wilders moord en brand schreeuwt dat hij zich bij de rechter moet melden. Geert Wilders zou als waarachtige democraat, net als Tom Pitstra ooit, juist erg blij moeten zijn dat hij deze confrontatie met de rechter mag aangaan.
Ook het idee dat de rechter een onmogelijk, want altijd politiek, oordeel zou moeten vellen, is volkomen uit de lucht gegrepen. De kwestie is bepaald niet ingewikkeld. Wilders vrijheid van meningsuiting wordt niet betwist, hem wordt een overtreding van artikel 137 van het wetboek van Strafrecht ten laste gelegd. Dat artikel verbiedt het beledigen van groepen en het aanzetten tot haat.
Wilders is volkomen vrij om over de islam als godsdienst te zeggen wat hij wil. Op het terrein van de godsdienst- en ideologiekritiek heerst een onbeperkte vrijheid van meningsuiting. Maar als het gaat om ?godsdienstigen? vraagt het recht om een aantal elementaire fatsoensregels, teneinde de kans op religieuze twisten en bloedige slachtpartijen (waar de geschiedenis bol van staat) tot een minimum te beperken.
Fortuyn wist in zijn publieke optreden het onderscheid tussen godsdienstkritiek en vreemdelingenhaat zeer precies te maken. Ook de Deense cartoonist Kurt Westergaard gaat daar in zijn spotprenten bewust heel nauwkeurig mee om. Wilders gooit alles op een hoop, zoals de Nederlandse cartoonist Nekschot dat doet en Hans Janmaat het ooit deed. Het is goed als de rechter hem daarom (met een voorwaardelijke straf) bij de democratische les van de Nederlandse rechtstaat zou brengen. Dat is historisch gesproken een kwestie van voortschrijdend inzicht. Je mag het ook beschaving noemen.

Deze column verschijnt begin februari in het GroenLinks Magazine.

Als gevolg van de WMO en de Vogelaar-wijkaanpak lijkt het erop dat het welzijnswerk aan een nieuw leven is begonnen. Maar geldt dat ook voor het maatschappelijk werk? Jos van der Lans was aanwezig bij de lectorale rede van Margot Scholte die zich voorgenomen heeft de wereld van het maatschappelijk werk stevig op te schudden.

Wat zijn dat eigenlijk voor types die het voortouw moeten nemen in multi-probleem-gezinnen? Wie kan dat? Waar worden dit soort professionals opgeleid? Op de huidige sociaalagogische hoger beroepsopleidingen? Ik waag het te betwijfelen.
Honderd jaar geleden zou dit soort vragen gemakkelijk te beantwoorden zijn geweest. Toen sprak het voor zich dat zulk werk gedaan zou worden door maatschappelijk werkers. Vrouwen als Johanna ter Meulen en Louise Went, toen woningopzichteressen genaamd, gingen erop af, spraken de probleemgezinnen toe, regelden zaken, hielpen een handje mee, zorgden dat kinderen naar scholen gingen of bibliotheekboeken kregen. Maatschappelijk werkers waren toen de enigen die dit type werk deden.

Dat monopolie is ergens in de twintigste eeuw verloren gegaan. Dat wordt nog eens heel navrant duidelijk gemaakt door het wekelijkse TROS-programma Regelrecht, dat sinds begin januari op dinsdagavond op de televisie is te zien. Een team van vijf mensen gaat op pad om asocialiteit te bestrijden en de overheid tot daadkracht aan te sporen. Twee advocaten, een oud-LPF?er (?alle hangplekken in Nederland opheffen?), een documentairemaakster met verstand van jeugdcultuur en een (oud-)burgemeester, die weet hoe je de orde moet handhaven. Geen gelul, geen vergaderingen,weg met de aso?s, opruimen het land! Dat is het motto.

Verkeerde keuze
Laat ik me niet uitlaten over de kwaliteit van dit programma, maar me beperken tot de constatering dat de gedachte dat sociale professionals, zoals bijvoorbeeld maatschappelijk werkers of opbouwwerkers, een rol zouden kunnen spelen bij het oplossen van overlastsituaties en problemen van asociale gezinnen komt in het Regelrecht-wereldbeeld in het geheel niet meer voor. Sterker, in de ogen van deze stoere oplossingsbrigade zijn zij juist een van de oorzaken van de ellende. Ze praten inmiddels alleen maar. Ze doen niks.
Dat wil zeggen: het perspectief van het sociaal werk is in het dominante discours (om maar eens een ouderwets woord te gebruiken) geheel afwezig. Dat ligt omgetwijfeld aan de mentale klimaatsverandering die zich in ons land voltrekt, maar het heeft ook te maken met de keuzen die bijvoorbeeld door het maatschappelijk werk zelf zijn gemaakt. In het geweld van de fors groeiende verzorgingsstaat in de jaren zestig en zeventig kreeg het maatschappelijk werk concurrentie van andere sociale disciplines (opbouwwerk, sociaaljuridische dienstverlening, jeugdhulpverlening). Daarmee raakte ze haar leidende rol in de sociale sector kwijt.
Als reactie daarop probeerde het maatschappelijk werk in de jaren tachtig aan te halen bij de ?harde? professies uit de geestelijke gezondheidszorg. Een keuze voor psychosociale, vooral immateri?le hulpverlening, moest het maatschappelijk werk weghalen uit de softe sector en de geitenwollensokken van het welzijnswerk. En dus stelde ze alles in het werk om een plaats te veroveren in de zekere AWBZ-financiering van de gezondheidszorg.
Die keuze pakte radicaal verkeerd uit. De sprong naar de geestelijke gezondheidszorg mislukte totaal. Onder het regime van de Welzijnswet werd het algemeen maatschappelijk eind jaren tachtig als onderdeel van het welzijnswerk gedecentraliseerd. De gemeenten betaalden en bepaalden dus wat er in de maatschappelijke dienstverlening gebeurde. In de ene stad bleef het zelfstandig, in de volgende maakte het maatschappelijk werk deel uit van grote welzijnsorganisaties, dan weer ging het samen met schuldhulpverlening. Van de leidende sociale discipline die het maatschappelijk werk ooit was, bleef niet veel meer over. Verzamelingen maatschappelijk werkers trof je vooral aan in kantoren waar ze spreekuren draaide, in een combinatie van materi?le en immateri?le hulpverlening.

Volgens Margot Scholte moet daar verandering in komen. Zij is lector maatschappelijk werk aan de Hogeschool InHolland te Haarlem en sprak op 21 januari haar lectorale rede uit en stelde mij die dag in de gelegenheid om een coreferaat te houden. Eigenlijk overbodig, want ik had aan het heldere betoog van lector Scholte weinig toe te voegen.
Scholte nam de aanwezigen nog eens mee door de geschiedenis van het maatschappelijk werk. Langs de ontluikende professionalisering van Marie Kamphuis via het emancipatoire politieke denken van de jaren zeventig naar de ontluistering van Hans Achterhuis om daaruit te constateren dat het maatschappelijk werk zich te zeer in de spreekkamers heeft verschanst en haar leidende rol is kwijtgeraakt. De WMO biedt het maatschappelijk werk echter de kans om weer uit de kast te komen en haar sturende positie in de eerste lijn opnieuw in te nemen.

Enschedese wijkcoaches
Oude waarden in nieuwe tijden, zo luidde de titel van Scholte betoog. Geheel in lijn met wat bijvoorbeeld de Canon Sociaal Werk ook probeert te stimuleren, meent de kersverse lector dat het maatschappelijk werk zich moet herpakken door een aantal oude waarden weer in het hart van de beroepsidentiteit van het maatschappelijk werk te maken. Het gaat dan om zaken als dienstbaarheid, bezieling, solidariteit, soberheid, het verbindend vermogen en onafhankelijkheid. Allemaal waarden die weer actief moeten worden uitgedragen in nieuwe energieke, moderne organisatievormen.
De maatschappelijk werker van de 21e eeuw is in de ogen van Scholte niet langer een spreekkamer-specialist, maar een sociaal domein-generalist. Iemand die in het front van wijken opereert, diagnoses stelt, specialistische hulp kan inroepen, aanwezig is. Ja, inderdaad, we zien hier iets van de gestalte van Johanna ter Meulen in terug of ? wat actueler ? het is een omschrijving van het werk van de vier wijkcoaches in de Enschedese Vogelaar-wijk Velde Lindehof, waarvan er drie als maatschappelijk werker zijn opgeleid. Je treft deze nieuwe ?generalisten? ook aan in de Eindhovense krachtteams, waar maatschappelijk werkers en opbouwwerkers, ook al in Vogelaar-wijken, samenwerken om mensen in situaties van schulden en verslaving aan te spreken en in beweging te krijgen.
Deze initiatieven vormen de voorhoede, aldus Scholte, die het maatschappelijk weer de weg moeten wijzen. Het is niet zo dat ze hun hulpverleningsstempel moeten afzweren, integendeel. Ze moeten alleen naar voren treden, er eerder bij zijn, in het front opereren. Zo komt er een heel andere maatschappelijk werker in het vizier: zelfverzekerd en midden in leefwereld van de mensen waar het om gaat. Scholte ontvouwde in haar lectorale oratie daartoe een ambitieus programma, waarmee zij in feite in zowel de beroepsopleidingen als in de beroepsverenigingen een andere wind wil laten waaien.
Ik kan haar alleen maar heel veel succes toewensen. Het zou helpen als er nog meer lectoren in deze richting een partijtje gaan meeblazen. Dan kan die nieuwe wind eindelijk een storm die aanzwelt tot orkaankracht worden. Want dat hebben we wel nodig om de trage instellingen en opleidingen in beweging te krijgen. En om de na?eve kortzichtigheid van de Regelrecht-brigades de pas af te snijden.

Deze column verschijnt in het februarinummer van TSS ? Tijdschrift voor sociale vraagstukken. Van de lectorale rede van Margot Scholte is een boekje verschenen: Oude waarden in nieuwe tijden. Over de kracht van het maatschappelijk werk in de 21e eeuw. Gratis aan te vragen bij: Hanneke.Dolfsma@InHolland.nl.

Voor de aanpak van een probleemgezin in de Enschedese vogelaarwijk Velde-Lindenhof moet een hulpverlener, zo bleek onlangs uit een inventarisatie, wegwijs zien te worden uit 25 verschillende wettelijke kaders, 17 verschillende indicatieprotocollen, 23 verschillende methoden van vraagverheldering, 31 diagnostische instrumenten en 27 verschillende registratie- en rapportagesystemen. En aangezien er aardig wat probleemgezinnen in deze prachtwijk wonen, mag je dat gerust een behoorlijk complexe opgave noemen.
Het fascinerende is dat nogal wat professionals zich dagelijks een weg banen door een dergelijk oerwoud van verordeningen maar dat de gedachte aan bonussen hen geheel vreemd is. Terwijl dat als je dagelijks moet laveren tussen meer dan honderd richtlijnen toch bepaald niet zo?n vreemde gedachte zou zijn. Wie daarin slaagt en zo?n probleemgezin weer een beetje op weg helpt en de maatschappij daardoor veel kosten bespaart, zou waarachtig wel iets extra?s mogen krijgen. Ach, zeggen ze: het is ons werk. Punt.

Nee, dan de corporatiebestuurders. Die beroepen zich juist op de complexiteit van hun werk om hun bonussen te rechtvaardigen. Roel Steenbeek (zie foto rechts) bijvoorbeeld, voorzitter van de Raad van Bestuur van Ymere en bestuurslid van Aedes, rechtvaardigde een bonus van een kleine ? 40.000,- met de redenering dat zijn honorering is gekoppeld aan ?de complexiteit, omvang, risico?s en concurrentiepositie van het bedrijf? (Aedes Magazine 25/26, 9 december 2009, p 25).
Maar zijn de keuzen die de Enschedese wijkcoaches (zie foto bovenaan) over het uithuisplaatsen van kinderen, het inroepen van psychiatrische hulp, het onder toezichtstellen van ouders of het inschakelen van de politie nu echt zoveel minder complex en risicovol dan de langdurig voorbereide beslissingen die Steenbeek neemt met ondersteuning van een academisch geschoold apparaat van wel honderd medewerkers?
Nee, natuurlijk. En het erge is dat als Steenbeek faalt, wacht hem in het ongunstigste geval ontslag met een stevige vergoeding, terwijl de Enschedese professionals in geval van Savanna-achtige tragedies voor de rechter kunnen worden gesleept en voor de rest van hun leven tot de bijstand zijn veroordeeld. Ik gun Steenbeek zijn extraatjes, maar misschien moet hij gewoon eens een weekje meelopen in Enschede. Dan zal hij het voortaan wel laten om het woord complexiteit ter rechtvaardiging van zijn bijzondere prestaties in de mond te nemen.
Het is gewoon je werk, Roel!

Deze column verschijnt in het eerste nummer van het Aedes Magazine van 2010.

De Canon Sociaal werk, die in 2009 geheel vernieuwd en drastisch uitgebreid werd, werd in dat jaar 71.000 keer bezocht. In april ging de Nederlandse canon ?in de lucht? en in september de Vlaamse. Sinds die tijd groeit het bezoek gestaag, en verdwijnt het bezoek aan de oude sites (-.nl en -.be), omdat alle bezoeken nu direct doorgelinkt worden naar de hoofdingang op www.canonsociaalwerk.eu.
Uit de grafiek valt op te maken dat het bezoek sterk onderwijsgerelateerd is, want in oktober en november neemt het fors toe. We weten dat de Canon dan in een aantal HBO-onderwijsprogramma;s intensief wordt gebruikt. Als dat voorbij is, in december, neemt het bezoek weer af, maar is nog altijd ruim 6000, wat mede gelet op de vakantie niet gering is. Voor het eerste echte jaar, waarbij de canons ook nog grotendeels ?onder constructie? waren, zijn dit bepaald geen slechte ?kijkcijfers?.

Een van de interessantste ontwikkelingen in de sfeer van sociaal werk is de opkomst van Eigen Kracht Conferenties. Niet professionals lossen problemen op van mensen, maar mensen kunnen heel goed zelf de regie nemen van de oplossing, mits er een omgeving is die meewerkt. Dat is wat een Eigen Kracht Conferentie beoogt. A.s. maandag om 22.55 uur is er een documentaire van de NCRV op Nederland 2 die laat zien hoe het werkt. Voor iedereen die zich met hulpverlening en jeugdzorg bezig houdt verplichte kost. Kijken dus.

Of kijk anders even op de website: www.eigen-kracht.nl

Je kunt de documentaire inmiddels op het net bekijken. Bijvoorbeeld via de site van Zorg+Welzijn

Natuurlijk wens ik elke bezoeker van deze site een inspirerend en weldenkend 2010 toe. Laten we er een ander decennium van maken dan de tien jaar die we achter ons laten. Niet een decennium van de angst, maar van vertrouwen. Pieter Hilhorst schreef er afgelopen dinsdag een mooie column over in de Volkskrant. Zo dus.

De laatste dag van 2009 overtrof het aantal bezoeken van deze site het aantal van 2008. De teller bleef uiteindelijk staan op 51827, precies 174 meer dan 2008. Het bezoek lijkt zich dus te consolideren, maar daar vallen wel een paar aantekeningen bij te maken. Zowel 2007 als 2008 kenden een enorme, eenmalige bezoekerspiek. In 2007 was dat toen ik ? ik had al een tijd geen bericht gepost ? op 3 juli een berichtje plaatste wat mij per email (door Lilian Ploumen, later PvdA-voorzitter) was toegezonden en dat ging over het outsourcen van het werk van de Amerikaanse president. Het was een grappig berichtje, maar op een of andere manier kwam men het in de VS op het spoor en nog dezelfde dag bezochten 4500 mensen mijn weblog, en de volgende dag nog eens 500. Dat zijn tot op heden de hoogste scores per dag. In juli 2007 was het gemiddelde bezoek per dag iets boven de 100.

Een jaar later zorgde een herhaling van het interview over mijn boek Ontregelen bij het VPRO-TV-programma ?Boeken? voor een nieuwe hausse aan bezoekers. Een week lang bezochten tussen de vier- en vijfhonderd mensen per dag mijn site, waardoor ik die maand bijna 3000 bezoekers meer had dan normaal.

Zo?n onverwachte piek van tussen drie- en vierduizend bezoekers kende 2009 niet. Dat het bezoekersaantal desondanks over dat van vorig jaar heen is gegaan, betekent dat het gemiddelde bezoek nog steeds toeneemt. Dat laat zich ook aflezen aan de gemiddelde bezoekcijfers per dag die langzaam maar zeker richting 200 stijgen. De groei is er, met andere woorden, nog steeds niet uit.

Er valt nog een opmerkelijke conclusie uit 2009 te trekken. Want halverwege 2009 zag het er bepaald niet naar uit dat de groei zou blijven. Integendeel, het leek eerder langzaam terug te lopen. Dat had alles te maken met het feit dat ik vanaf april tot en met september druk doende was (samen met Herman Vuijsje) met het schrijven een boek over het Anne Frank Huis, dat in oktober afkwam (en in april 2010 verschijnt). Gedurende die maanden heb ik mijn publieke optredens tot een minimum beperkt, en dat ?betaalde? zich uit in een teruglopend bezoek aan de site, die in dezelfde maanden ook minder bijgehouden werd, omdat alle aandacht naar het boekproject ging.

Toen het boek af was en ik weer op pad ging, begonnen de cijfers meteen op te lopen. Oktober, november en december waren maanden waarbij het gemiddelde bezoek op door-de-weekse dagen boven de 200 uitkwam. Kortom, er is een onweerlegbare relatie tussen mijn publieke activiteiten en het bezoek aan mijn site. In november heb ik zo?n twintig publieke optredens verzorgd, en je ziet dat het maandbezoek dan in de buurt van 6000 komt, terwijl in mei en juni met nagenoeg geen buitendeurse activiteiten het bezoek schommelt rondom de 2500 mensen.

Het hoogste aantal bezoekers werd dit jaar genoteerd op 22 april 2009: 359. dat was precies de dag nadat in Eindhoven de nieuwe versie (2.1) van de Canon Sociaal Werk ten doop werd gehouden. Dat had ik ook via email aan iedereen die het weten moest, bekend gemaakt, en dat leverde niet alleen een kijkje bij de Canon op, maar ook een kijkje op mijn site. Een tweede topper, 325 bezoekers, was 5 december, nota bene Sinterklaas-avond, maar aan de vooravond van een tweedaagse tournee door Vlaanderen. Heel veel Vlamingen hebben die avond even gekeken wie die Nederlander nu eigenlijk was.

Met het stijgen van het aantal bezoekers neemt overigens wel het percentage dat langer dan 30 seconden blijft af. Was dat vorig jaar december nog een kwart, dit jaar bleef in dezelfde maand niet meer dan 14% langer dan 30 seconden. 8,5 procent langer dan vijf minuten; 2,6 % langer dan een uur. Dat lijkt weinig, maar in vergelijking met 2008 telde december ruim 2000 meer bezoekers, zodat er per maand nog altijd zo?n kleine 200 mensen zijn die zich uren op mijn site vermaken. Ik blijf dat altijd een hele eer vinden. Het komt zelden voor dat ik zelf langer dan een paar minuten op een site vertoef, dus?.

Opmerkelijk is dat er meer en meer via afbeeldingen gezocht wordt. De beeld- en plaatjescultuur wordt steeds dominanter. Van de bezoekers die via Google deze site binnenkomen, komt bijna de helft (48%) binnen via het zoeken naar afbeeldingen. Dat merkte ik toen ik ontdekte dat opvallend veel mensen mijn site vinden via de naam ?Ellen ten Damme?. Daar begreep ik niks van. Maar toen ik zelf vervolgens bij Google Ellen ten Damme intypte en op afbeeldingen zocht, bleek een foto van haar op mijn site als eerste zoekresultaat getoond te worden. En verdomd, op 10 september 2006 had ik een berichtje op mijn weblog gepost over het begin van de verkiezingscampagne van GroenLinks waar Ellen ten Damme optrad en daar deze foto bijgezet. Die dus om onduidelijke redenen (in het berichtje kennelijk vaak haar naam genoemd en de foto van haar naam voorzien?) bovenaan de Google-afbeeldingen lijst komt te staan. Tip dus voor mensen die hun bezoekersaantallen omhoog willen krikken: zet er foto?s op van aantrekkelijke bekende vrouwelijke Nederlanders.

Tot slot van deze gegevensreeks: tijdens welke uren op een dag bezoeken mensen de site? Dat volgt, zoals onderstaande grafiek van de maand november laat zien, een soort golfbeweging. De eerste kleine piek is tussen 9.00 en 10.00 uur als mensen aan het werk gaan. De topuren zijn tussen 13.00-14.00 (pauze?), tussen 16.00 en 17.00 uur (vlak voordat het kantoor sluit?) en ?s avonds tussen 21.00 en 22.00 uur (niks op de tv, dan maar achter de pc).

De site bestond eind augustus 2009 precies vijf jaar. Dat lustrum had best gememoreerd mogen worden, ware het niet dat het me totaal is ontgaan. In totaal is de site in die vijf jaar en vier maanden bezocht door 195.850 bezoekers, waarvan naar schatting inmiddels een paar honderd mensen tenminste twee, drie keer per jaar langdurig een kijkje komen nemen.

In die vijf jaar heeft de site me veel opgeleverd. Sowieso veel maakplezier. Maar ook: ontzettend veel reacties en connecties. De meeste mensen die om wat voor reden dan ook contact met me zoeken, komen via de site binnen. Ik kan mensen die in mijn teksten ge?nteresseerd zijn ook razendsnel bedienen want vrijwel alles is op de site te vinden. Kortom: www.josvdlans.nl is een deel van mijn werkruimte geworden een digitaal kantoor en publiek archief waar iedereen langs kan komen en meer dan welkom is. Ook al zoeken ze alleen een plaatje van Ellen ten Damme.