‘Goh, vertel?’

We waren buren: Marc Räkers en ik. Zo’n twintig jaar geleden raakten we aan de praat. Marc werkte voor de Amsterdamse opvangorganisatie HVO-Querido en was initiatiefnemer van het project De Vliegende Hollander. Zodra zij lucht kregen van dreigende huisuitzetting sprong een van hen op de fiets, belde aan en stelde de vraag: ‘Goh, vertel?’ In een geschiedenis vol aanmaningen, incasso’s en dreigementen was het meestal voor het eerst dat iemand in levende lijve deze vraag stelde.

Dit verhaal was koren op mijn molen. Ik schreef al lang over de sociale sector en ergerde mij in toenemende mate aan de bureaucratische afstandelijkheid die bezit had genomen van veel hulpverleners. Wie met tegenslag in het leven kampte, werd geacht zijn zinnen bijeen te rapen, een afspraak te maken en volop gemotiveerd zijn opwachting te maken in de spreekkamers van de hulpverlening. Wie dat niet kon opbrengen, werd aan zijn lot overgelaten.

Landelijk leidde dat jaarlijks tot ongeveer twintigduizend huisuitzettingen. Ze werden uitgevoerd alsof het een administratieve handeling betrof, bijna achteloos werd de inboedel door verhuizers afgevoerd. Dossier gesloten. Wat er verder met de bewoners gebeurde was geen onderwerp. Ze verdwenen van de radar, doken op bij de nachtopvang of begonnen aan een lange rondreis langs de slaapbanken van bekenden, om vaak alsnog op straat te belanden. Dat hier een elementair mensenrecht werd geschonden, daar sprak niemand over.

De ervaring van de Vliegende Hollander was dat de spiraal van ellende doorbroken kan worden als je alle signalen tijdig serieus neemt en als je moeite doet voor een warm contact. Bemoeien werkt, zo heette de eerste gezamenlijke publicatie die in 2003 (samen met Nies Medema) verscheen. En we muntten er een begrip voor of eigenlijk een oproep met een uitroepteken: Eropaf! Een kreet die - tot onze verbazing en tevredenheid - al snel een plek kreeg in officiële beleidsprogramma’s, zoals Welzijn-Nieuwe-stijl.

Zo ontstond een beweging die tot vrijwel alle burelen van woningcorporaties, overheidsdiensten, gemeenten en andere instanties doordrong. Er werd steeds meer moeite gedaan om te voorkomen dat mensen met oplopende huurschulden uit huis werden gezet - vroegsignalering, vroeg-eropaf, maatwerk, sociaal incassobeheer, rechterlijk toezicht. De kern bleef steeds hetzelfde: wees er op tijd bij (preventie) en zorg voor een warm contact! Het succes is er ook naar: het aantal huisuitzettingen wegens huurachterstanden daalt nog steeds. Zelfs in die mate dat nu - na ruim 20 jaar - het nulpunt niet langer ondenkbaar is.

Uit een anekdote verderop in deze publicatie blijkt dat dit nulpunt in Utrecht al vrijwel bereikt is. Nu de voormalige Utrechtse wethouder Maarten van Ooijen staatsecretaris van VWS geworden is, moet dit met vereende krachten - en dit boekje bij de hand- ook landelijk haalbaar zijn.

Jos van der Lans is publicist en de eerste voorzitter van de Stichting Eropaf!