JOS VAN DER LANS - WEBLOG / TWITTER

Tijdens mijn politieke carrière als Eerste Kamerlid (1999-2007) was ik een van de eerste politici die in 2004 een eigen - tamelijk primitief - weblog begon. Eerst vooral vanwege mijn politieke activiteiten/meningen, maar in de loop der tijd steeds meer over mijn publicaties en publieke optredens als journalist en publicist. Zo werd het weblog een etalage voor iedereen die op hoogte wilde blijven van mijn gepubliceerde artikelen en columns, van gebeurtenissen waar ik bij ben geweest, van observaties die ik doe, van meningen die in mij opwellen, of van andere persoonlijke wetenswaardigheden.

Het is geen dagboek, maar wel een soort maandboek geworden, waar ik zelf regelmatig in terug blader om nog even na te gaan hoe het ook al weer zat.

Reacties worden op prijs gesteld. Stuur een email naar: info©josvdlans.nl

weblog - maart 2011
Het publiek en de gebouwen (19)

69
70
71
72
73
74
75
76
Feitelijke gegevens:
69. 3 maart - Rijnstad en VIA in Arnhem - conferentie 'Andersom denken' - in: gebouw woningcorporatie Volkshuisvesting Arnhem - inleiding/presentatie - 70 mensen.
70. 7 maart - Gemeente Alkmaar - Miniconferentie Dagbesteding Ouderen Nieuwe Stijl - in: wijkcentrum De Wijkwaard - 25 mensen.
71. 10 maart - Kwintes (instelling voor opvang, begeleiding en activering) - Symposium over regionale samenwerking, ter gelegenheid van het eerste lustrum - in: Leerhotel Het Klooster - lezing over regionale samenwerking in de toekomst - 120 mensen.
72. 17 maart - Bijeenkomst coördinatoren Eigen Kracht Conferenties - Corvershuis, Nieuwe Herengracht Amsterdam - lezing over de Eropaf-beweging - 50 mensen (foto van publiek niet van deze bijeenkomst, was vergeten een foto te maken.)
73. 24 maart - Etten-Leur - Het Nieuwe Turfschip - Symposium 'Samenwerking aan een duurzame relatie tussen welzijn, wonen en zorg' - WenS (Samenwerkingsverband tussen Woonstichting Etten-Leur en welzijnsstichting Surplus) - presentatie/lezing Eropaf! - 150 mensen. (Foto niet van dit publiek.)
74. 25 maart - De Baak conferentiecentrum Driebergen - Bijeenkomst deelnemers Groeiprogramma I en II van het Oranjefonds - Groeiprogramma - presentatie/lezing over innovatie en sociaal ondernmerschap - 45 mensen.
75. 28 maart - Welzijnsdebat Libertas Lieden - Buurtcentrum 'Op eigen wieken' - inleiding/presentatie - 80 mensen.
76. 30 maart - Kwintes (instelling voor opvang, begeleiding en activering) - Symposium over regionale samenwerking, ter gelegenheid van het eerste lustrum - 2e bijeenkomst - in: Lelystad, Agora-theater Lelystad - lezing/presentatie - 120 mensen.

Dvd Eropaf!-lezing in aankomst

Sinds het verschijnen van mijn boek Eropaf! De nieuwe start van het sociaal werk in juni 2010 ben ik op vele plaatsen in het land geweest waar mensen nadenken over nieuwe omgangsvormen tussen overheid en burgers. Onbedoeld ben ik zo uitgegroeid tot een soort ambassadeur van wat inmiddels bekend staat als Welzijn-Nieuwe-Stijl.

Op 1 december 2010 maakte het leerwerkbedrijf Filmschool Iriszorg in het LUX-theater in Nijmegen een registratie van mijn voordracht, waarin ik het publiek meeneem in een reis door de geschiedenis van het sociaal werk om tenslotte uit te komen in de actualiteit van bezuinigingen en onvermijdelijke veranderingen.
Het resultaat is een onderhoudende dvd van 45 minuten waar professionals, politici, bestuurders, ambtenaren, docenten en studenten hopelijk volop inspiratie aan kunnen ontlenen. De dvd dient ook als kleine compensatie voor het feit dat ik vanaf 1 april twee maanden geen publieke optredens meer verzorg, omdat ik tijd vrij wil maken voor het schrijven.

De dvd is beschikbaar vanaf zaterdag 2 april. Op deze zaterdag presenteert de stichting Eropaf! deze dvd in STUDIO / K, Timorplein 62, Amsterdam. Deze première begint om 13.30 en duurt ongeveer drie kwartier. Na afloop biedt de stichting u de dvd en een drankje aan.
Mocht u interesse hebben deze eerste voorstelling bij te wonen dan is het gezien de beprkte ruimte aardig als u dat even van te voren meldt. Dat kan door een mailtje te sturen naar: jos@eropaf.org

U kunt de dvd ook bestellen bij de stichting Eropaf. De dvd kost € 10,- (excl. verzendkosten). Ter bestrijding van de productiekosten vraagt de stichting Eropaf! aan organisaties die de dvd gebruiken voor publieke vertoning, onderwijs of plaatsing in een bibliotheek naast de dvd een licentie aan te schaffen. Deze kost € 25,-. Stuur een mailtje naar: marc@eropaf.org en u ontvangt de dvd onmiddellijk na verschijning.

Klik voor de uitgebreide uitnodiging en aankondiging hier.
De GROTE samenleving
Premier Rutte en PVV-leider Wilders houden er niet over op: ‘We geven de samenleving terug aan de burgers.’ Het is een vreemde uitspraak. Hoezo teruggeven? Is er ooit een periode geweest waarin burgers meer aan het roer van hun levens en omstandigheden hebben gestaan dan nu? Nee dus. De verzorgingsstaat mag omslachtige vormen hebben aangenomen, maar in historisch opzicht heeft het project een enorme emancipatie gebracht en burgers welvarender en mondiger gemaakt dan ooit tevoren.
Juist die geschiedenis maakt dat zich nu een fase aandient om niet terug, maar vooruit te denken. Om macht en mogelijkheden die ooit in handen van weinigen lagen, die in de vorige eeuw via de moderne verzorgingsstaat min of meer genationaliseerd zijn, verder te decentraliseren. Van hoog naar laag, van centraal naar lokaal, van stadhuis en tekentafels naar het microniveau van de samenleving. Schaarste van publieke middelen vormt in deze transformatie hooguit een katalysator, geen argument. Het zorgt er voor dat we al die papieren verhalen over burgers en burgerparticipatie niet langer beperken tot schriftelijke plichtplegingen, maar eindelijk serieus moeten nemen.
Dat heeft niet zozeer met burgers maar vooral met het functioneren van instituties te maken. Dat is in ieder geval de les die uit de ervaringen met de Vogelaarwijken spreekt. In alle wijkactieplannen spelen bewoners immers een hoofdrol. Maar wie in de wijken rondsnuffelt ziet dat het nogal eens vooral lippendienst was. Zo gauw de Vogelaarmachine ging draaien, begonnen de verhalen over de onmogelijkheden. Willen bewoners wel? Zijn deze bewoners wel representatief? Waar blijven de allochtonen? Is er wel draagvlak? Het zijn altijd dezelfde mensen! Kortom: natuurlijk, zeker, absoluut, bewoners staan centraal, maar ondertussen
Deze institutionele terughoudendheid heeft zijn tijd gehad. De verandering in de richting van de Grote Samenleving – om de slogan The Big Society van de regering-Cameron maar even te vertalen – is dus niet een appèl aan burgers om het zelf te doen, maar vooral een oproep aan het institutionele veld om ruimte te maken, om lef te tonen, om macht los te laten en nieuwe verbindingen aan te gaan met (groepen) burgers. Dat vraagt om een andere vorm van professioneel handelen, waarin niet de dienstverlening, maar de dienstbaarheid centraal staat. Meer dan over bezuinigingen zou daar het debat over moeten gaan.

Deze column verschijnt binnenkort in Aedes Magazine, nr. 6/11.

.

Phillip Blond: ’Red Tory’

In het Verenigd Koninkrijk is een nieuw ‘sociaal geëngageerd’ conservatisme in de maak. De rode conservatief Phillip Blond is daar de geestelijk leidsman van. Begin februari sprak hij in Amsterdam de burgerschapslezing uit. Ik volgde hem via internet, en zag dat Blonds boodschap nog niet echt bij Jan Marijnissen wilde aankomen.

The Big Society

Ik was te laat. Het aanmeldingsformulier op de site van het Amsterdamse politiek-culturele centrum De Balie meldde mij dat de zaal al helemaal was uitverkocht. Ik kon wel op een reservelijst worden gezet of ik kon, zo las ik, de bijeenkomst live volgen via het internet. Zo kwam het dat ik op maandag 7 februari de eerste De Publieke Zaak Burgerschapslezing thuis bijwoonde. Achter mijn computer zag ik ruim een uur de Engelse filosoof en politicoloog Phillip Blond aan het woord.
De 45-jarige Phillip Blond (rechts op de foto) is de oprichter van de denktank ResPublica die de intellectuele zuurstof levert voor de conservatieve regering van David Cameron. Blond geldt als ideeënleverancier en ideoloog van The Big Society, het grote transformatieproject van de nieuwe rechtse Engelse regering. Zijn reputatie is aan een internationale opmars begonnen na publicatie, nu bijna een jaar geleden, van zijn boek Red Tory. How Left and Right Have Broken Britain and How We Can Fix It.
Red Tory? Een rode conservatief? Kan dat eigenlijk? In Nederland zouden we dan moeten denken aan een linkse Hans Wiegel of een rode Maxime Verhagen en dat is, laten we wel wezen, zo goed als onvoorstelbaar. Toch is het betoog van Phillip Blond in tal van opzichten aansprekend. Dat komt omdat hij een reanimatie bepleit van wat hij als de ware conservatieve wortels identificeert en die hebben te maken met gemeenschapszin, met menselijke relaties, met ethiek, met deugden, met samenleven. Hij haalt fel uit naar de beroemde uitspraak van Margaret Thatcher ‘There is no such a thing as society, there are only individuals and their families’. Desastreus noemt hij dit denken en hij pleit er voor dat conservatieven hun passie voor de society weer hernemen. Het waren immers de conservatieven die in de negentiende eeuw zich het lot van de armen aantrokken, voorop gingen in de strijd tegen de slavernij en in tal van opzichten de fundamenten sloegen van het de moderne verzorgingsstaat.
Dat verhaal is voor het Verenigd Koninkrijk te vertellen, bijvoorbeeld aan de hand van de conservatieve staatsman Benjamin Disraeli (1804-1881) die als conservatieve premier zich inzette voor verbetering van de omstandigheden van de arbeidersklasse in Engeland. Maar dat verhaal gaat ook op voor Nederland. Kijk bijvoorbeeld naar wat wij nu het sociaal-liberale kabinet-Piersson-Goeman Borgesius (1897-1901) noemen, dat echter in wezen dezelfde conservatieve agenda volgde als Disraeli in het Verenigd Koninkrijk. Die agenda leidde tot een indrukwekkende lijst sociale wetgeving: uitbreiding van de leerplicht tot 12 jaar (1900), de woningwet (1901) die sociale woningbouw stimuleerde, de ongevallenwet (1901), de eerste sociale verzekeringswet tegen bedrijfsongevallen (1901), kinderwetten waarmee ouders uit de ouderlijke macht konden worden ontheven, en gezondheidswetgeving (1901), die gezondheidsinspecteurs aan het werk zette.

Autarkische individuen
Dit ware conservatisme is, in de ogen van Phillip Blond, gekaapt door het liberalisme, de dominante vorm van denken in de 20e eeuw, die uiteindelijk ook het socialisme in een houdgreep heeft genomen. Hij wijdt daar in zijn boek een uitgebreide en interessante beschouwing aan. Het liberale denken installeerde een beeld van een samenleving die gebouwd is op ‘selfsufficient individualism’, een soort autarkisch bestaan van individuen. Rechts streefde deze status van burgers na door zich sterk te maken voor een economisch liberalisme waarin de markt de drijvende kracht was; links probeerde hetzelfde te bereiken in de vorm van een sociaal liberalisme waarin de staat de allesbepalende factor werd. De instrumenten waren verschillend, maar de stip aan de horizon was voor beide politieke stromingen hetzelfde: een zichzelf bedruipend individu. Thatcher en Blair deden zich voor als elkaar tegenpolen, maar in de analyse van Blond vormden zij twee kanten van eenzelfde medaille: het (neo)liberalisme.
De resultaten daarvan hebben een verwoestende uitwerking gehad, vooral aan de onderkant van de samenleving, bij die sociale groepen die het minst in staat waren de gevolgen te dragen. De lijstjes die Blond daarvoor in stelling brengt lijken wel wat op die van Theodore Dalrymple: toename scheidingen, toename eenoudergezinnen, afwezige vaders, verwaarloosde opvoeding, uiteenvallende families, onderlinge onverschilligheid, anonimisering van relaties en consumptief gedrag. Meer in zijn algemeenheid heeft de eeuw van het liberalisme gezorgd voor een vernietiging van sociale gemeenschappen en een toenemende afhankelijkheid van de staat of statelijke voorzieningen.
De analyse van Blond kent aanmerkelijk meer intellectuele diepgang dan hier in een paar alinea’s kan worden weergegeven. Tijdens zijn lezing in De Balie is zijn verhaal een welbespraakte aaneenrijging van grote analyses, begrippen en verbanden. Een degelijke empirische onderbouwing is niet zijn grootste zorg. Hij spreekt liever tot de verbeelding. Zijn project is vooral politiek-ideologisch: hij zoekt een uitweg uit het individualisme, het marktdeken en het etatisme. Een weg waarin het conservatisme thema’s als armoede en ongelijkheid weer toe-eigent en waarin links haar onverschilligheid over oude conservatieve thema’s als gemeenschapszin, deugden en moraal weet te overwinnen. Blond wil economie en gemeenschap weer bij elkaar brengen, dat betekent ontstatelijking, verregaande decentralisatie en een verplaatsing van beslissingsmacht naar lokale verbanden. Zijn programma laat zich samenvatten in drie re-animatieleuzen: re-moralize the market, re-localize the economy en re-capitalize the poor.
Blond bestrijdt dat dit een nostalgisch of romantisch programma is, dat het een terugkeer zou zijn naar de geborgenheid van het verleden. Dat vindt hij flauwekul, volgens hem is hij op het spoor van een nieuw soort denken dat in moderne samenlevingen juist de 21e eeuw vorm gaat geven. Als hij over gemeenschappen praat, spreekt hij niet over oude dorpsachtige enclaves, maar over beweeglijke lokale netwerken, die zich door moderne technologie aaneenschakelen. In de Volkskrant liet hij in juni optekenen: ‘Om oplossingen te vinden moet je sociale media gebruiken en andere communicatievormen om nieuwe lokale gemeenschappen te stutten en nieuwe lokale financiering van de grond te krijgen. Neem een voorbeeld aan voetbalclubs. Dat zijn lokale organisaties die veel betekenen voor mensen. We moeten weg van al die gecentraliseerde instituties, en nieuwe ruimtes vullen op regionaal of stedelijk niveau. Dat is een 21ste-eeuwse manier van doen.’
Het aantrekkelijke van het denken van Phillip Blond is dat hij linkse en rechtse kritiek bij elkaar brengt. Kritiek op het marktdenken, kritiek op de bureaucratische staat, kritiek op de cultuur van individualisering, kritiek op het consumptiemaatschappij, kritiek op het hedonisme, kritiek op de afzijdigheid en onverschilligheid, in zijn betoog valt het allemaal op zijn plaats, waardoor hij zowel linkse als rechtse denkers met zijn analyse aanspreekt.

Intellectuele diepgang
Het was dan ook niet verwonderlijk dat voormalig SP-voorman Jan Marijnissen, aan wie tijdens de Balie-bijeenkomst de eer was toebedeeld om op Blonds betoog te reageren, eigenlijk moest erkennen dat hij het in alles met hem eens was. Op een punt na: de rol van de staat. Blond benadrukt de vernietigende kracht van de staat, Marijnissen hecht vast te houden aan de beschermende kracht van de overheid, de staat als schild tegen de armoede, als scheidsrechter tegen onrecht als instrument tot verandering.
Dat ene punt is natuurlijk wel cruciaal. Phillip Blond reanimeert de ‘society’ door de krachten die de vitaliteit van de samenleving teniet doen, de staat en de markt, terug te dringen. Marijnissen reageert daarop met een klassiek linkse reflex: hij wil wel de markt beteugelen, maar niet de rol van de staat verminderen. Dat is jammer, want daarmee ontloopt hij in feite het debat.
In Engeland is dat wel anders. Daar heeft het Camerons concept The Big Society de discussie in de (linkse en rechtse) intellectuele gelederen flink op scherp gezet. Natuurlijk is daar ook de voorspelbare kritiek te beluisteren dat The Big Society niets meer is dan een ideologisch sausje voor draconische bezuinigingen, maar tegelijkertijd verschijnen er ook studies waarin het concept op zijn merites wordt onderzocht. Dan gaat het om interessante vragen als: Wat zijn dat eigenlijk ‘sustainable communities’? Wat is de nieuwe rol van de lokale overheid? Hoe kunnen burgers meer zeggenschap krijgen over de publieke sector? Dat zijn- ook voor Nederlanders - interessante vragen waarbij denkers buiten de geijkte politiek-ideologische paden proberen te treden.
Wie die publicaties bekijkt kan wachten op het moment dat deze discussies naar Nederland overwaaien. Wat dat betreft was het regeerakkoord een enorme (intellectuele) teleurstelling. Rechts draait in Nederland nog een oude langspeelplaat af, waarin weinig tot niets doorklinkt van de nieuwe concepten die de conservatieven in Engeland proberen te ontwikkelen. Cameron heeft geen anti-islamitische agenda nodig, hij neemt thema’s als armoede, duurzaamheid en ontwikkelingssamenwerking serieus, hij installeert een andere vorm van conservatief denken, die ook links voor nieuwe intellectuele uitdagingen zet.
Daar is in ons land nog niet een begin van te bespeuren. Hier gaat het om een boerka-verbod, visieloze bezuinigingen en bureaucratisch-decentraliseren en is van een wezenlijke, intellectueel aantrekkelijke aanval op de bureaucratie en het marktdenken nauwelijks sprake. Als er al iets van een andere filosofie doordringt dan komt het niet verder dan beleidsmatige formuleringen over de eigen verantwoordelijkheid van burgers.
Phillip Blond laat zien dat dat een armoedig antwoord is. Misschien moet Mark Rutte zijn boek eens gaan lezen. Want in onze ploeterende Lage Landen kunnen we wel wat meer politiek-intellectuele diepgang gebruiken.



Dit artikel verschijnt begin maart in het TSS – Tijdschrift voor sociale vraagstukken.

Kies een periode: december 2024
november 2024
oktober 2024
september 2024
augustus 2024
juli 2024
juni 2024
mei 2024
april 2024
maart 2024
februari 2024
januari 2024
december 2023
november 2023
oktober 2023
september 2023
augustus 2023
juli 2023
juni 2023
mei 2023
april 2023
maart 2023
februari 2023
januari 2023
december 2022
november 2022
oktober 2022
september 2022
augustus 2022
juli 2022
juni 2022
mei 2022
april 2022
maart 2022
februari 2022
januari 2022
december 2021
november 2021
oktober 2021
september 2021
augustus 2021
juli 2021
juni 2021
mei 2021
april 2021
maart 2021
februari 2021
januari 2021
december 2020
november 2020
oktober 2020
september 2020
augustus 2020
juli 2020
juni 2020
mei 2020
april 2020
maart 2020
februari 2020
januari 2020
december 2019
november 2019
oktober 2019
september 2019
augustus 2019
juli 2019
juni 2019
mei 2019
april 2019
maart 2019
februari 2019
januari 2019
december 2018
november 2018
oktober 2018
september 2018
augustus 2018
juli 2018
juni 2018
mei 2018
april 2018
maart 2018
februari 2018
januari 2018
december 2017
november 2017
oktober 2017
september 2017
augustus 2017
juli 2017
juni 2017
mei 2017
april 2017
maart 2017
februari 2017
januari 2017
december 2016
november 2016
oktober 2016
september 2016
augustus 2016
juli 2016
juni 2016
mei 2016
april 2016
maart 2016
februari 2016
januari 2016
december 2015
november 2015
oktober 2015
september 2015
augustus 2015
juli 2015
juni 2015
mei 2015
april 2015
maart 2015
februari 2015
januari 2015
december 2014
november 2014
oktober 2014
september 2014
augustus 2014
juli 2014
juni 2014
mei 2014
april 2014
maart 2014
februari 2014
januari 2014
december 2013
november 2013
oktober 2013
september 2013
augustus 2013
juli 2013
juni 2013
mei 2013
april 2013
maart 2013
februari 2013
januari 2013
december 2012
november 2012
oktober 2012
september 2012
augustus 2012
juli 2012
juni 2012
mei 2012
april 2012
maart 2012
februari 2012
januari 2012
december 2011
november 2011
oktober 2011
september 2011
augustus 2011
juli 2011
juni 2011
mei 2011
april 2011
maart 2011
februari 2011
januari 2011
december 2010
november 2010
oktober 2010
september 2010
augustus 2010
juli 2010
juni 2010
mei 2010
april 2010
maart 2010
februari 2010
januari 2010
december 2009
november 2009
oktober 2009
september 2009
augustus 2009
juli 2009
juni 2009
mei 2009
april 2009
maart 2009
februari 2009
januari 2009
december 2008
november 2008
oktober 2008
september 2008
augustus 2008
juli 2008
juni 2008
mei 2008
april 2008
maart 2008
februari 2008
januari 2008
december 2007
november 2007
oktober 2007
september 2007
augustus 2007
juli 2007
juni 2007
mei 2007
april 2007
maart 2007
februari 2007
januari 2007
december 2006
november 2006
oktober 2006
september 2006
augustus 2006
juli 2006
juni 2006
mei 2006
april 2006
maart 2006
februari 2006
januari 2006
december 2005
november 2005
oktober 2005
september 2005
augustus 2005
juli 2005
juni 2005
mei 2005
april 2005
maart 2005
februari 2005
januari 2005
december 2004
november 2004
oktober 2004
september 2004
augustus 2004