In Binnenlands Bestuur deze week een interessante opinie van voormalig Rotterdams deelgemeente wethouder Michel de Visser over bezuinigen in het welzijnswerk.
Klik hier.

29
30

Van boven naar beneden:
29. 26 oktober - Den Haag - Westeinde 51-53 - Boog (Haags opbouwwerk) - Presentatie: Het nieuwe sociaal werk en de toekomst van Boog - 25 mensen.
30. 27 oktober - Den Helder - Woningstichting Den Helder - presentatie en gesprek over strategische beleidsvisie 2010-1014 - middag managementteam - avond (foto) Raad van Commissarissen - 15 + 10 mensen.

Eerdere serie foto's in de blogs van 16 en 24 september, en 1,8 en 22 oktober.

Eind mei stuurde ik namens 140 verontruste GroenLinks-leden een brief aan het partijbestuur en congrespresidium van GroenLinks waarin ik hen informeerde over de ongenoegens over het zogenaamde bloksysteem in de kandidaatstellingsprocedure. Buitenstaanders zal dat weinig zeggen, maar GroenLinkse congresgangers weten waar dat om gaat. Het bloksysteem maakt van de samenstelling van de kandidatenlijsten van GroenLinks een soort tombola, waar de gestaalde kaders het makkelijk winnen van onbekende nieuwkomers.

Tot nu toe is elke officiele reactie uitgebleven. Daarom heb ik vandaag het congrespresidium officieel gevraagd om de motie die door zo'n 140 leden is ondertekend nu ook echt te agenderen voor het partijcongres dat in februari volgend jaar zal plaats vinden. Lees hier de brief aan congrespresidium.

EEN SOCIAAL KLUWEN

Minder ambtenaren. Opeens zie ik het nut van veel ambtenaren, vooral van hen die dreigen te verdwijnen. Zo zijn er gemeentelijk beleidsmedewerkers die zich bezig houden met sociaal beleid (welzijn). Dat is hard nodig, want dit veld bestaat uit vele organisaties die met elkaar moeten samenwerken en de gemeente moet dat sturen. Dat gebeurt nog niet overal even goed, maar dat is geen reden om ambtenaren naar huis te sturen, integendeel. Hun taak moet juist versterkt worden.
Het hele land is bezig met ?ketensamenwerking?. Woningcorporaties, thuiszorg, gehandicaptenondersteuning, verslavingszorg, GGZ, jeugdhulpverlening, verzorgingstehuizen, verpleegtehuizen, algemene welzijnsinstellingen, re?ntegratiebureaus, vrijwilligerscentrales, kerken, mantelzorgondersteuning, schuldhulpverlening: het is ??n groot kluwen van organisaties die met elkaar de basis van de beschaving in stand houden. Overal komen deze organisaties samen in een door de gemeente gehuurd zaaltje en tekenen een convenant, waarin staat dat ze vanaf nu beter zullen gaan samenwerken ten behoeve van de cli?nt/burger. Die wordt namelijk te vaak doorverwezen en moet dan voor de zesde keer een intakegesprek voeren, omdat dossiers niet mogen worden overgeheveld, of omdat hij niet in het hokje van ??n organisatie past.
Bij al die samenwerkingsbijeenkomsten wordt de vraag gesteld: wat is de rol van de gemeente? Dat heet ?de regie voeren?: in samenspraak met de partners wordt een proces ?gefaciliteerd?, waarin samenwerking langzaam maar zeker gestalte krijgt. Helaas: dit gaat te langzaam. Die organisaties hebben namelijk meer belang bij hun eigen toko (aantal cli?nten = geld!), dan bij het algemeen belang. Dus is de gemeente nodig om samenwerking af te dwingen. Daarbij komen enorme bezuinigingen op ons af, plus dat de gemeente er meer taken van het rijk bij krijgt (deel overheveling AWBZ). Dat pleit voor daadkrachtige, slimme ambtenaren, die weten dat hun bestaansrecht het lokale algemeen belang is. Ook zijn deze ambtenaren -gesteund door visionaire en bevlogen wethouders- doordrongen van het feit dat het nu of nooit is om het sociaal beleid op orde te krijgen. (Dat hoop ik tenminste.) Het gaat niet om autoritair ingrijpen, maar het zal van hun moeten komen om nieuwe structuren te bedenken.
Zo bestaat in Groningen het STIP. Steun- en informatiepunt op wijkniveau. Zo veel mogelijk in elke wijk ??n. Daar kunnen burgers terecht met al hun vragen over wonen, welzijn en zorg. Je kan er ook terecht voor een rollatorcheck: is dat ding nog veilig? Dan kan de STIP-medewerker, dikwijls een vrijwilliger, meteen in gesprek gaan en er achter komen of deze oudere aan het vereenzamen is en een of andere vorm van hulp kan gebruiken.
Elke organisatie die baat heeft bij cli?nten heeft belang bij zo?n STIP en dus werken ze samen. Daarbij is er dan ook nog een ?ketenondersteuner? aangesteld, ook een ambtenaar. Nieuw beroep. En echt nodig.

Deze column verschijnt op 24 oktober in de Gelderlander. Wil je meer weten of Hester Macrander, die naast cabarati?re een dynamische dagvoorzitter is, kijk dan op www.hestermacrander.nl/.

25
26
27
28

Van boven naar beneden:
25. 19 oktober - Tilburg - Raadzaal Stadhuis - T-seminar: doorontwikkeling WMO naar wijkgericht werken - 125 mensen.
26. 20 oktober - Lelystad - Multifunctioneel centrum Hanzeborg - organisatie CMO Flevoland en Welzijn Lelystad - lezing Welzijn Nieuwe Stijl - 75 mensen.
27. 21 oktober (ochtend) - Groningen - Martiniplaza - congres "samen maken we de stad' )organisatie gemeente Groningen), lezing - 350 mensen.
28. 21 oktober (middag) - Hanzehogeschool Groningen - lezing/voordracht voor 4e jaar studenten sociaal werk en NOK (Noordelijke Opbouwwerk Kring) - 100 mensen.

Eerdere serie foto's in de blogs van 16 en 24 september, en 1,8 en 14 oktober.

Ruim anderhalf jaar experimenteren Brabantse reclasseringswerkers met de Motie van Velzen, een uitspraak van de Tweede Kamer die hen in staat stelt om buiten de geijkte paden van de productieverplichtingen te treden. Jos van der Lans ging met hen in gesprek, om vooral te constateren dat het doodzonde is dat het kabinet-Rutte over de aanpak van de bureaucratie in de publieke sector alleen maar open deuren intrapt.

Ontsnappen aan productiedwang

Precies vier keer komt het woord bureaucratie voor in het regeer/gedoogakkoord. In alle gevallen zijn het open deuren. Tot veel meer dan de clich?matige redenering dat minder bureaucratie minder geld kost en daarom professionals en burgers minder last zal bezorgen, zijn Rutte, Verhagen en Wilders niet in staat gebleken.
Dat is jammer, want heimelijk had ik gehoopt dat juist een rechts kabinet zich op dit punt zou onderscheiden. Van conservatieve zijde zou je toch juist de verfrissend eenvoudige redeneringen mogen verwachten waarmee de omslachtigheid van de bureaucratische orde aan de kaak wordt gesteld. Hoezo al die projectencarrousellen? Hoezo tien hulpverleners in een gezin? Is ketensamenwerking niet een mooi woord voor georganiseerde traagheid? Van waar al die specialisaties? Kan het niet gewoon eenvoudiger (en dus effectiever, en dus goedkoper)? Ik had van dit kabinet een soort Rotterdamisering van Nederland verwacht, een aankondiging dat de tijd van het vergaderen en overleggen voorbij is en dat we nu het tijdperk van het vereenvoudigen en aanpakken binnentreden.

Gewoon werk beter doen
Dat de discussies over bureaucratie, doorgeslagen controlesystemen en verantwoordingsinflatie aan een nieuwe politieke impuls toe zijn, realiseerde ik mij toen ik halverwege oktober, zo ongeveer op het moment dat het kabinet-Rutte zich opmaakte om het bordes te betreden, in Eindhoven was om met een veertigtal reclasseringswerkers in de regio Den Bosch/Eindhoven in gesprek te gaan over het thema ?bureaucratie?. Deze professionals doen mee aan een ontregelexperiment, genoemd naar een motie van het SP-kamerlid Krista van Velzen die in november 2007 door de Kamer werd aangenomen. De Motie van Velzen stelt dat reclasseringswerkers gegijzeld worden door de dwingende noodzaak om alleen nog maar declarabele ?productietikken? te draaien en vraagt de regering een regelarme pilot te beginnen; een experiment waar professionals zouden kunnen ontsnappen aan de productiedwang.
Na veel gedoe en getouwtrek kon daar een anderhalf jaar later in het arrondissement Den Bosch/Eindhoven een begin mee gemaakt worden. Professionals van de drie actieve reclasseringsorganisaties in dit gebied, Reclassering Nederland, de verslavingszorginstelling Novadic Kentron en het Leger des Heils, konden vanaf februari 2009 een beroep doen op de Motie van Velzen als zij iets willen doen wat buiten de gebaande productiepaden valt.
Onwennig, dat is de beste omschrijving over hoe de bevrijde professionals in Oost-Brabant uit de startblokken van het experiment schieten. Ze gebruiken de nieuwe mogelijkheden maar mondjesmaat. Na een jaar, zo blijkt uit onderzoek van de Hogeschool Utrecht, heeft ongeveer de helft van de professionals bij een cli?nt een beroep gedaan op de grotere mogelijkheden die de Motie hen biedt. Op zichzelf al een interessante constatering; velen klagen over bureaucratie, maar niet iedereen wil er ook morgen aan ontsnappen. Integendeel, buiten het boekje treden maakt professionals ook kwetsbaar. Er hoeft in de sfeer van het reclasseringswerk maar een ex-gedetineerde over de schreef te gaan en je wordt er als begeleidende professional op aangekeken. En ja, dan kan je maar beter volgens de regels gehandeld hebben.
Toch verandert er door het experiment wel iets wezenlijks, zo leert het onderzoek. Een van de professionals beschrijft dat als volgt: ?Je bent erg gewend geraakt te denken in termen van wat je taak is of vooral wat je taak niet is. De winst van de Motie is dat je meer denkt aan wat nodig is voor de klant.? In de praktijk blijkt dat reclasseringsprofessionals vooral voor moeilijke (gedragsgestoorde of zwakbegaafde) cli?nten een tandje bijschakelen. Ze hebben vaker contact, gaan vaker langs of met iemand mee. Ze doen niet iets nieuws, of iets anders, ze doen in feite hun gewone werk beter. Ze laten hun mensen minder snel los.
Als die extra mogelijkheden er niet waren geweest dan had ruim 40 procent van de reclasseringsprofessionals dat extra stapje niet of veel minder gezet. Bijna een kwart van hen zegt overigens dat ze het dan toch hadden gedaan, maar hun activiteiten niet hadden geregistreerd. Zo werkt het systeem dus. Productievereisten en registratiesystemen maken bepaalde extra professionele handelingen min of meer illegaal. Deze handelingen worden door sommige professionals wel uitgevoerd en door andere niet; het hangt af van de persoonlijke instelling, ervaring, van bevlogenheid en de professionele cultuur. Wat bureaucratische controle langzaam maar zeker bewerkstelligd is dat deze professionele stapjes-extra onder managementverdenking komen te staan.

Schuldgevoel
Dat bleek ook tijdens het gesprek met de Brabantse reclasseringswerkers. Verschillende professionals leggen situaties voor waarin de richtlijnen hen aan hun stoel vastnagelden, terwijl hun professionele intu?tie tot actie aanzet. Dus toch maar op zoek naar die verdwaasde cli?nt die door zijn vrouw uit huis is gezet, terwijl daardoor alle afspraken in het honderd lopen. Of toch met iemand snel naar een afspraak rijden terwijl het protocol verbiedt om met alleen met een cli?nt in de auto te gaan. Het geniepige van bureaucratische voorschriften is dat het de overtreder met een schuldgevoel opzadelt. Zo groeit een professionele orde waarin die onvoorziene stapjes dan maar niet gezet worden omdat de afwijkende professional met zijn productie dan achterblijft ten opzichte van zijn collega's.
Het spannende van het reclasseringsexperiment in arrondissement Eindhoven/Den Bosch is nu dat de Motie van Velzen deze uit zicht verdwenen dilemma?s terugbrengt naar de legaliteit en dat daarmee de vraag verschuift van ?zorgen voor productie? naar ?wat is nu eigenlijk adequate reclasseringsprofessionaliteit?. En daarmee komt er ruimte voor de beslissende vraag: hoe kunnen we organisaties zo inrichten dat professionele competenties zich optimaal kunnen inzetten in de overtuiging dat juist die gedreven professionele inzet (meer dan routinematig productiegedrag) op termijn en voor cli?nten de effectiviteit van het werk ten goede komt.
In het reclasseringsexperiment in het arrondissement Eindhoven/Den Bosch blijkt dat een proces dat heel veel moeite kost; stapje voor stapje wordt de bureaucratische orde daar ondervraagd en op de proef gesteld. Maar het gaat langzaam en je mag hopen dat dit soort zoekprocessen niet door politiek ongeduld wordt gesmoord. Daarom was het meer dan welkom geweest als er een kabinet was gekomen dat een heldere visie had neergelegd hoe zij in de publieke sector de bureaucratie wil gaan transformeren. Het was al heel aardig geweest als ze in meerdere sectoren dit soort experimenten mogelijk had gemaakt. Een dergelijk signaal is dus totaal uitgebleven.
En helaas, dan weten we het wel. Wat dan overblijft is de kille realiteit van bezuinigingen. En met dat bijltje weten de bureaucraten onder ons inmiddels zo te hakken dat ze zelf ongeschonden uit de strijd te voorschijn komen. Dat hebben ze al vaker bewezen.

Deze column verschijnt in het november-nummer van TSS ? Tijdschrift voor sociale vraagstukken.
Voor meer informatie over het reclasseringsexperiment in het arrondissement Eindhoven/Den Bosch zie: www.motievanvelzen.nl. Het aangehaalde onderzoek van de Hogeschool Utrecht is op deze site te downloaden. De illustraties op deze pagina zijn afkomstige van deze site.

20
21
22
23
24

Van boven naar beneden:
20. 9 oktober - Zaanstad - Dynamica Onderwijs, Molenwerf 1c, Koog aan de Zaan - WMO-participatieraad - Commentator bij presentatie jaarverslag 2009 - 25 mensen.
21. 10 oktober - Hilversum - AKN-gebouw (Avro-KRO-NCRV)- te gast bij Schepper&Co, radio 5 - 25.000 luisteraars.
22. 11 oktober - Zwolle - Hogeschool Windesheim - inleiding op NIMBY-congres - 125 mensen.
23. 12 oktober - Eindhoven - Lunchroom De Gebakken Peer - presentatie en gespreksleiding - studiemiddag Reclassering regio Den Bosch/Eindhoven in het kader van de 'Motie van Velzen', 50 mensen.
24. 14 oktober - Swalmen (bij Roermond) - Conferentiecentrum Groenewoud - voordracht themadag politie Limburg Noord - 60 mensen.

Eerdere serie foto's in de blogs van 16 en 24 september, en 1 en 8 oktober.

15
16
17
18
19

Van boven naar beneden:
15. 2 oktober - Amsterdam - Amstelkerk - Kunstfactor consulentencongres 'Invloed en effect van kunstbeoefening' (dagvoorzitter) - 25 (middag) - 40 (ochtend) mensen (foto van de slotsessie).
16. 5 oktober - Arnhem - Conferentiecentrum Elektrum - Vakgroependag Iriszorg - centrale lezing - 200 mensen.
17. 6 oktober - Beverwijk - Buurthuis Wijk aan Duin - Afscheidsbijeenkomst Aad de Wit (rechts vooraan op de foto) - toespraak - 75 mensen.
18. 7 oktober (ochtend) - Gouda - Goudse schouwburg - Regas-conferentie - Heb het Lef - presentatie/lezing - 150 mensen.
19. 7 oktober (middag) - Houten - Conferentiecentrum Makeblijde - Mensit Boekenbal 2010 - Kijk over je grens - 70 mensen.

Eerdere serie foto's in de blogs van 16 en 24 september en 1 oktober.

Ik heb altijd gezegd dat ik er niet aan zou beginnen. Aan twitter wel te verstaan. Maar dat kwam, omdat ik in al mijn naiviteit dacht dat dat alleen iets wat voor mobiele telefonisten. Die zie ik immers altijd driftig tikkend en koekeloerend twitteren. Tijdens vergaderingen, bijneenkomsten, in de trein.
Pas onlangs werd mij duidelijk dat je ook gewoon via je pc op internet kunt twitteren. Dat is de ouderdom, nieuwe ontwikkelingen neem je niet zo snel meer op. Maar na die ontdekking kon ik natuurlijk niet achterblijven en vorige week heb ik in een nutteloos tussenuurtje een twitteraccount geopend. Fluitje van een cent, ik 'volg' al 25 mensen, maar hoe ik aan mensen kom die mij volgen is mij enigszins een raadsel. Waarschijnlijk door te gaan twitteren, maar vooralsnog wil ik dat beperkt houden. Een weblog bijhouden lijkt mij toch leuker. Ik zal vooralsnog vooral nieuws twitteren over mijn lotgevallen met betrekking tot het boek 'Eropaf!', wat nog best heel wat kan zijn, aangezien ik daar zo'n beetje elke dag wel mee in de weer ben.
Hoe het ook zij, een paar followers kan ik wel gebruiken, dus als u ook twittert: follow me!. Mijn twitteraccount is: www.twitter.com/josvanderlans

Eind 2009 schreef ik voor TSS een openingsessay over de door het ministerie van VWS gelanceerde campagne ?Welzijn Nieuwe Stijl?. In de acht daarop volgende nummers bogen verschillende auteurs zich in dit tijdschrift over de vraag of de initiatief van voormalig VWS-staatssecretaris Jet Bussemaker kans maakt of niet. In het zo juist verschenen nummer sluit ik met een nieuw essay deze serie af. Ik ben nog steeds positief, maar we staan aan de vooravond van een pijnlijke operatie die om moedige wethouders vraagt. Hieronder de laatste twee alinea?s van het stuk:

?Van de urgentie is iedereen doordrongen, zo blijkt ook uit deze TSS-serie. Welbeschouwd gaan er ook geen grote politieke meningsverschillen onder schuil. Alleen: wie staat er op om de goede bedoelingen over de pijnpunten heen te trekken? Welzijnsorganisaties zijn huiverig omdat zij vrezen dat elk initiatief hunnerzijds met onmiddellijke bezuinigingen wordt uitbetaald. Instituties die plukken uit de staatsruif (CIZ, ggz, reclassering, MEE) kijken bij voorkeur de kat uit de boom en hopen dat zij de dans kunnen ontspringen.
Die constellatie maakt dat de intenties van Welzijn Nieuwe Stijl het risico lopen niet verder te komen dan de papieren tekentafel om vervolgens toch weer gewoon weggegumd te worden door de realiteit van ordinaire bezuinigingen. Dat voorkomen vraagt moed. Moed van wethouders die een krachtig beeld moeten neerzetten van waar zij naar toe willen, moed van bestuurders die het lef moeten hebben om over de grenzen van hun eigen organisaties te kijken, moed van professionals om hun stem te verheffen en hun werk naar hun hand te zetten. En vooral ook eerlijkheid om de waarheid van de professionele spaghetti nu eens echt gezamenlijk onder ogen te zien.?

Lees het hele essay door hier te klikken.

Halverwege de jaren zestig zaaiden provo?s, Nieuw Links, D66, langharig werkschuw tuig en eigenzinnige studenten de kiemen voor wat later als de typisch Nederlandse prudent-progressieve mentaliteit werd betiteld. In feite stonden zij aan de wieg van een mentale machtswisseling: de kleinburgerlijke consensus gematerialiseerd door de verzuiling werd ingeruild door een hedonistisch-kosmopolitisch wereldbeeld, waarvan tolerantie, emancipatie, gelijkheid en ongedwongenheid vitale bestanddelen waren. De machtswisseling werd bekroond door het kabinet-Den Uyl, waardoor het nieuwe denken hegemoniale vormen kon aannemen omdat nieuwe elites het als hun levenselixer zagen. Nederland vestigde er een internationale reputatie mee. En GroenLinks was van dit denken de meest consequente politieke ambassadeur.
Mijn vrees is dat wij nu voor een vergelijkbare machtswisseling staan. Alleen zijn wij (de prudent-prgressieven) niet de aanvallende partij, maar de verdedigende partij. De omslag kondigde zich aan met Fortuyn, Hirsi Ali, Verdonk en nu Wilders, maar misschien meer nog door de gretigheid waarmee de boeken van iemand als Theodore Dalrymple (Leven aan de onderkant. Hoe de verzorgingsstaat de onderklasse in stand houdt) aftrek vonden in (tot dan) weldenkende kringen.
Deze machtswisseling krijgt nu met Rutte I haar definitieve beslag. Het gaat helemaal niet om miljardenbezuinigingen, niet om ingrepen in de sociale zekerheid. Wat telt is dat burgemeesters en Kamerleden nu durven te zeggen dat Roma?s geregistreerd moeten worden of het land uit gezet kunnen worden. Waar het om gaat is dat het heel normaal wordt om armoe als een vorm van eigen falen te zien en onwetendheid een uitdrukking van luiheid of niet-aanpassing. Deze regering levert de zuurstof om afscheid te nemen van tot voor kort onbetwiste vormen van publiek mededogen en begrip.
Dat is niks meer dan een mentale revolutie. Niet omdat de PVV meedoet, maar doordat spraakmakende en verongelijkte elites in dit land er al veel eerder door dit denken ge?nfecteerd zijn geraakt. Lees de opiniepagina?s, luister naar de kroegverhalen. Dat is geen tijdelijk moment van verstandsverbijstering. Dit is een nieuw dominant wereldbeeld. Dat verandert dus niet als links blijft geloven in de vanzelfsprekende overwinning van de vorige oorlog. Sterker, dat is de beste manier om de komende te verliezen.

Deze column is begin oktober verschenen in het GroenLinks Magazine.

11
12
13
14

Van boven naar beneden:
11. 27 september - Nijmegen - wijkcentrum Hatert - visitatiecommissie wijkenaanpak - slotsessie 40 mensen.
12. 27 september - Driebergen - Landgoed de Horst - tweedaagde van PLUK Ideas - 35 mensen.
13. 28 september - Vlaardingen - Waterweg Wonen - workshop 'Achter de voordeur' - 25 mensen (foto is niet van deze workshop).
14. 30 september - Amsterdam - Pakhuis De Zwijger - miniconferentie 'De professional centraal?'- ter gelegenheid van het afscheid van Dus Fabius - 100 mensen.

De eerste serie foto's vindt u in het weblog van 16 en 24 september.