Voor het eerst nam ik dit jaar deel aan Buitenkunst Randmeer, een soort werkfestival waarin een week lang workshops, voorstellingen, ateliers, concerten, programma’s op maat, gesprekken en meer, op het gebied van theater, dans, muziek, schrijven, beeldende kunst, fotografie en video worden georganiseerd. Ik nam deel aan de workshop plagiaat, eigenlijk met als thema hoe ontleen je inspiratie aan anderen en hoe ver kan je daarin gaan? Erg interessant. De laatste opdracht was iets te maken op basis an wat je elders in de week had gezien. Lastige opdracht natuurlijk, zeker voor een niet-kunstenaar als ik.
Maar toen zag ik elders op het terrein Irene Ypma in de weer met jeu de boules ballen op een verfdoek. Ze doopte de ballen in de verf en rolde ze over het doek, waarbij de ballen verfsporen achter lieten (foto linksboven). Dat zag er leuk uit, zeker toen zij haar eerste bal net iets te hard gooide waardoor hij niet alleen op haar eigen doek tekende maar ook nog dat van iemand anders besmeurde die een stukje verder met een andere opdracht in de weer was.
Ik ben met haar techniek verder gegaan, alleen moest ik er wel een draai aan geven. Uiteindelijk heb ik van een individueel product een groepsproduct gemaakt, en de ballen niet in de verf gedoopt maar verf in meerdere kleuren op een groot kartonnen veld geplaatst, daar de letters van mijn kunstwerk BOULES DES ARTS op getekend en toen de groep waarmee ik een week lang gewerkt had met de ballen laten rollen. Het resultaat was onverwacht aardig, de foto hierboven brengt de bijzondere mengingen van de kleuren en de sporen niet goed in beeld, maar het zag er verrassend aardig uit. Uiteindelijk heb ik een fragment er uit gesneden, ingekaderd met een lijst van 1 euro uit de kringloop en aan de muur van ons vakantiehuisje in Ermelo gehangen. Voilà, mijn eerste kunstwerk, meteen aan de muur.

O ja, de volgorde van de kleuren bevatte ook nog een verwijzing, waardoor het geheel ook nog een diepre betekenis kreeg. Helaas heeft niemand die erin gezien. Wie hem wel ziet ontvangt een leuke prijs.

In vier afleveringen besteedt het @Onderwijsmuseum de komende weken op haar website aandacht aan de onlangs gelanceerde Canon speciaal & passend onderwijs. Aflevering 1: waartoe dient zo’n canon eigenlijk? https://t.co/N1a5NE15ci

— Canon Sociaal Werk (@CanonSocWerk) July 6, 2021

Beveridge 2.0

We moeten het vertrouwen in de overheid herstellen! Er is een nieuwe bestuurscultuur nodig! Een dunner regeerakkoord. Transparanter. In het politieke kwetternest aan het Binnenhof is de verdeeldheid groter dan ooit, maar lijkt men het over een ding eens: het moet grondig veranderen. Maar wat er precies moet veranderen? En waarom?

Misschien is het goed om daarom nog eens de grondslagen van onze naoorlogse welvaartsstaat in herinnering te roepen. Die hebben we voor een niet onbelangrijk deel te danken aan de jurist William Beveridge die tijdens de oorlog van de Britse regering de opdracht kreeg om een nieuw stelsel van sociale zekerheid te ontwerpen. Zijn rapporten werden richtinggevend voor de ontwikkeling van de naoorlogse welvaartstaten in West-Europa. Volgens Beveridge moesten die het hoofd bieden aan vijf Giant Problems. (1) Bestaansonzekerheid. (2) Onwetendheid. (3) Ongezondheid. (4) Slechte huisvesting. (5) Werkeloosheid. Het verslaan van deze reuze problemen was de beste garantie om de voedingsbodem van het fascisme onvruchtbaar te maken. Daarvoor was dan wel een krachtige nationale overheid nodig, aldus Beveridge.

Die overheid kwam er en zorgde in Nederland voor een ongekende reeks sociale wetgeving. Met als mijlpalen: de AOW van ‘vadertje Drees’; de Algemene Bijstandswet van Marga Klompé; de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten die zekerheid bood voor onverzekerbare risico’s; de Mammoetwet om voor iedereen goed onderwijs te realiseren. Tussendoor werd de woningnood als ‘volksvijand nr. 1’ kwantitatief verslagen door de bouw van twee miljoen woningen. Zeker, het land was verzuild, er heerste onderlinge achterdocht, maar achter deze meningsverschillen bestond consensus over het idee dat collectieve welvaart waar iedereen in kon delen de samenleving naar een hoger beschavingsniveau zou leiden.

Dat is een groot succes geworden. Maar aan het einde van de twintigste eeuw verdampte dit gedachtegoed door het samengaan van culturele trends (ontzuiling & individualisering) met een nieuw soort economisch triomfalisme, waarbij de overheid eerder een bureaucratisch obstakel dan een garantie voor sociale zekerheid werd. Het nieuwe liberale vizier richtte vooral op het succes van de voorhoede, niet op het lot van de achterblijvers.

Met dramatische consequenties. (1) De sociale zekerheid belandde in de houdgreep van de eigen verantwoordelijkheid en in een vrije val naar beneden: flexcontracten zijn zo ongeveer de norm geworden, het minimumloon is decennia verwaarloosd, uitkeringen bekort en gekort. (2) Een derde van de leerlingen verlaat het basisonderwijs als laaggeletterd. Er is een enorme kloof gegroeid tussen laag- en hoogopgeleiden. (3) Gezondheidsverschillen nemen de laatste decennia schrikbarend toe. Obesitas is een volksziekte. (4) De woningmarkt is totaal vastgelopen, starters moeten tenminste tien jaar wachten op een woning. (5) De publieke sector is in een hoge staat van verwaarlozing terecht gekomen. Het werk is qua honorering en waardering structureel achtergebleven bij de marktsector. Samengevat: in de vijf fundamenten van de welvaartsstaat is sprake van een zeer ernstige vorm van ‘betonrot’ (de term is van Herman Tjeenk Willink). En dan laten we de alarmerende staat van het milieu (6) die zich bij de Big Five van Beveridge heeft gevoegd maar even onbesproken. En hoe verkeerd is het om tegen deze achtergrond parallellen te zien tussen de huidige opkomst van het rechtsextremisme en de donkere dagen die leiden tot de Tweede Wereldoorlog en waar Beverigde een verdedigingslinie tegen wilde opwerpen?

Het moet dus echt anders. Het kan ook. Ja, we kunnen de flexibilisering van de arbeidsmarkt een halt toe roepen (1). Zeker, in het onderwijs verzamelen zich de krachten om ongelijkheid en onwetendheid te bestrijden (2). We weten heel goed wat we moeten doen om obesitas en ongezonde levensstijlen het hoofd te bieden (3). We kunnen de dolgedraaide woningmarkt beteugelen (4) en ja, de publieke sector is helemaal klaar met de marktwerking en staat in de startblokken om zich weer te richten op maatschappelijk rendement (5). Tot slot, ons land is koploper in goede ideeën om de wereld versneld te verduurzamen. (6). Kortom, de maatschappelijke kennis is er, het wachten is op de politieke weg.

Helaas vraagt dat dus wel om het tegendeel van wat we in de arena van ons parlement zien voltrekken. Het vraagt om politici die boven zichzelf, de dagelijkse peilingen en het scoren in de media uitstijgen. Het vraagt om een nationale consensus over hoe we de fundamenten van onze welvaartsstaat weer op orde kunnen brengen en politici die – ondanks hun meningsverschillen - van de urgentie daarvan doordrongen zijn en daar naar handelen. Dat reikt dus veel verder dan een nieuwe bestuurscultuur. Dat vraagt om een geheel andere politiek.

Zou er opnieuw een enorme catastrofe nodig zijn om dat besef echt te doen doorbreken. Was corona dan niet erg genoeg?

Deze bijdrage verscheen in het Tijdschrift voor sociale vraagstukken, nr. 2/2021.