Tijdens mijn politieke carrière als Eerste Kamerlid (1999-2007) was ik een van de eerste politici die in 2004 een eigen - tamelijk primitief - weblog begon. Eerst vooral vanwege mijn politieke activiteiten/meningen, maar in de loop der tijd steeds meer over mijn publicaties en publieke optredens als journalist en publicist. Zo werd het weblog een etalage voor iedereen die op hoogte wilde blijven van mijn gepubliceerde artikelen en columns, van gebeurtenissen waar ik bij ben geweest, van observaties die ik doe, van meningen die in mij opwellen, of van andere persoonlijke wetenswaardigheden.
Het is geen dagboek, maar wel een soort maandboek geworden, waar ik zelf regelmatig in terug blader om nog even na te gaan hoe het ook al weer zat.
Reacties worden op prijs gesteld. Stuur een email naar: info©josvdlans.nl
|
|
|
weblog - augustus 2010
aug 29
|
Interview in Weliswaar (Vlaanderen)
Er is veel belangstelling voor Ontregelen en Eropaf! in
Vlaanderen. In december was ik een paar dagen in Gent en Brussel, in juli volgde een boekvoorstelling (prachtige Vlaamse uitdrukking)in boekhandel De Groene Waterman in Antwerpe en in
november staan er presentaties in Kortrijk en Antwerpen op stapel. In het blad
Weliswaar, een Vlaams vakblad dat zich op iedereen richt die actief
in het welzijnswerk en de gezondheidszorg betrokken is is een uitgebreid
interview verschenen. Er is een korte papieren versie, maar ook een
uitgebreide digitale versie. Een heel aardig interview, met mooie foto?s,
al zeg ik het zelf. Neem een kijkje op www.weliswaar.be.
|
aug 25
|
Derde druk EROPAF!
Het was vakantietijd, maar de verkoop van Eropaf! De nieuwe start van het sociaal werk is gewoon doorgegaan. Het boek verscheen in een oplage van 2000 op 27 mei, begin juni volgde naar aanleiding van een flink aantal grote bestellingen een tweede druk. Maar die is inmiddels ook al weer bij lezers beland. In augustus rolde daarom de derde druk van de pers. Er wordt nog steeds veel besteld via de stichting Eropaf!, soms met vele tientallen tegelijk. Dat is mooi, want als u via deze weg bestelt steunt u de werkzaamheden van de stichting Eropaf!
|
aug 23
|
Anne Frank-boom legt het loodje
De kastanjeboom waar Anne Frank op uit keek (waar zij in haar dagboek drie keer melding van maakte), en die
al eerder op sterven na dood was, heeft het definitief begeven. Hij is
vermoord door een windvlaag en keurig omgevallen zonder verder een mens of
het Achterhuis kwaad te doen. Hij bleek van binnen totaal aangetast door
een of andere zwam. De natuur is onverbiddelijk.
Daarmee verdwijnt wel een Anne Frank-icoon, waar heel veel om te doen is
geweest. Elke suggestie dat de boom beter geveld kon worden stuitte op een
opstand van betrokkenen, omwonenden en Anne Frank-gelovigen. Het vellen van
de boom was heiligschennis, waarna alles in het werk werd gesteld om de
oude kastanjereus in leven te houden. Begin jaren negentig had wethouder
ten have al eens de woede van zijn collega's op de hals gehaald door in een
onbezonnen ogenblik te melden dat de gemeente de boom wel steunde. Zij
collega's vonden dat hij voor zijn beurt had gesproken en meende dat er van
steun voor een rotte boom geen sprake kon zijn. Alleen, toen burgemeester
Van Thijn om zich heen keek in het college en vroeg wie dit nieuws naar
buiten wilde brengen, zweeg een ieder wijselijk. Aan een Anne Frank-oproer
wilde niemand zijn vingers branden. Zo kostte de eerste reddingsoperatie de
gemeente Amsterdam ruim 3,5 ton.
Op AT5 zag ik een filmpje waarin medewerkers van de Anne Frank Stichting stukken boom naar binnen aan het sjouwen waren, al ware het relikwie?n. De stukken vermolmd hout zullen ongetwijfeld tot de collectie worden toegevoegd, en vast en zeker staat er dan ooit iemand op om te op te eisen om dat de boom niet in de tuin van de stichting stond (maar bij de buren) en de Anne Frank Stichting zich deze relikwie?n op deze dag onrechtmatig heeft toege-eigend. Dat kan nog wel eens een flinke rel worden.
Wie nog eens wil lezen wat Herman Vuijsje en ik in het recente boek Het Anne Frank
Huis. Een biografie hebben geschreven over de boom, kan hier klikken.
Voor de berichtgeving over de boom, kijk op: www.nu.nl.
|
aug 19
|
Expat Top Tien
Wat moet een expat voor boeken meenemen als hij vanuit
Nederland naar verre oorden afreist? Radio Nederland
Wereldomroep is zo vriendelijk om de expat bij te staan en presenteert in
haar blog klare taal een Expat-top tien. En kijk nu eens wie daar tussen de
bestsellers-auteurs op nummer twee staat! De redactie begrijpt het zelf ook
niet, getuige de begeleidende intro:
Voornamelijk thrillers, één reisgids en (vreemde eend in de bijt!) één
boek over gewenste veranderingen in de sociale sector en hoe die te
bereiken. Deze week in de Expat Top Tien.
1. 100% Madrid - B. Skrzypczak
2. Eropaf! - Jos van der Lans
3. Mannen die vrouwen haten - Stieg Larsson
4. Gerechtigheid - Stieg Larsson
5. De vrouw die met vuur speelde - Stieg Larsson
6. De kleur van het duister - Franck Thilliez
7. Het diner - Herman Koch
8. Afgunst & Een goed huwelijk - Saskia Noort
9. Verbroken - Karen Slaughter
10. Zoenoffer - Karen Slaughter
Geloof je het niet? Kijk zelf!
|
aug 17
|
Nominatie voor 'Democracy Ribbon'
Op 15 september wordt wereldwijd de derde Internationale Dag
van de Democratie gevierd. Deze dag wordt georganiseerd door vier
organisaties:het Forum
voor Democratische Ontwikkeling (FDO), het Nederlands Instituut voor
Meerpartijendemocratie (NIMD), het Instituut voor Publiek en Politiek
(IPP), en de European Partnership for Democracy (EPD).
Op die dag worden voor de tweede keer de Democracy Ribbons
uitgereikt. Middels de Democracy Ribbons worden de winnaars en hun doelen
in de schijnwerpers gezet, om hen te stimuleren vooral door te gaan en
anderen te inspireren. Aan de Democracy Ribbon, gesymboliseerd door een
lintje (zie foto), is tevens een geldprijs gekoppeld, die de voorvechters
van de democratie in een door hen gekozen 'democratie'- nitiatief kunnen investeren.
Tot mijn niet geringe verbazing ben ik genomineerd voor een Democracy Ribbon,
overigens samen met een flink aantal andere mensen en organisaties, die
naar mijn bescheiden mening het veel meer verdienen. Maar toch..
De argumentatie luidt als volgt:
Cultuurpsycholoog en journalist/publicist Jos van der Lans is voorgedragen
voor de Democracy Ribbon 2010, omdat hij op een verfrissende wijze naar
Nederland en haar burgerschap kijkt. Zo beschrijft hij in zijn boek Koning
Burger op treffende wijze hoe de Nederlanders consumenten van de publieke
zaak zijn en ambtenaren een dienende rol toegeschreven krijgen. In
‘Ontregelen’ beschrijft hij vervolgens de noodzaak de bureaucratie bij de
overheid te veranderen. Naast zijn schrijven heeft hij zich ook politiek
ingezet en was Eerste Kamerlid voor Groen Links van 1999-2007. Door een
andere blik op het land te bieden, verscherpt hij de geest en het debat en
komt in aanmerking voor een Democracy Ribbon.
Hoe je het ook verder bekijkt (kijk voor de andere nominaties op:
www.dagvandedemocratie.eu), het is toch een vorm van waardering, waar ik best trots op ben. Op 15
september worden de lintjes officieel uitgereikt, in het Theater aan het
Spui in Den Haag van 15:00-18:00. Ik kan helaas niet, ik moet die dag met
opbouwwerkers in Ommoord Rotterdam in gesprek. Mij was niets bekend van
deze nominatie, ik kwam er bij toeval achter, en ik kan deze afspraak
moeilijk afzeggen. Maar mocht ik het lintje krijgen dan gaat het geld naar
de Eigen Kracht Centrale Nederland, want het versterken van de eigen kracht
van mensen is de basis van de democratie.
Voor meer informatie over de internationale dag van de democratie, klik hier.
Nagekomen mededeling Inmiddels zijn de prijswinnaars bekend gemaakt. Volkomen terecht hoor ik daar niet bij. Ik was die dag ook niet aanwezig (moest werken). Hieronder het persbericht van de organisatoren:
De winnaars zijn: Mercedes Zandwijken, oprichter van buurtdenktanks voor sociale cohesie in Amsterdam; de door omroep BNN opgerichte jongerenpartij Lijst 17; en het Palestijns Israëlische NGO-forum voor vrede.
Aan elke Democracy Ribbon is een geldprijs verbonden van 1000 Euro. De uitreiking van de Democracy Ribbons 2010 werd verzorgd door juryvoorzitter Wim Deetman.
|
aug 13
|
Essay in KaapKunst: 'Een taal zonder oordeel'
KaapKunst is een nieuw, onafhankelijk,
tweemaandelijks vaktijdschrift over actieve kunstbeoefening. Het strak
vormgegeven tijdschrift opinieert en informeert en is er voor iedereen die
zich uit hoofde van zijn of haar functie met amateurkunst bezig houdt. Het
wordt uitgegeven door Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst. Voor
het augustusnummer schreef ik een essay, Een taal zonder oordeel?, over de
invasie van cultuurwerkers (kunstenaars, artiesten, creatievelingen) in de
achterstandswijken. Zo staat het in de intro te
lezen:Kunstenaars en andere leden van de ?creatieve klasse?
trekken steeds veelvuldiger achterstandswijken in. Vormen zij de voorhoede
van het nieuwe welzijnswerk of is er iets anders aan de hand? Publicist
Jos van der Lans over veroordelen, verplichtingen, vertrouwen en ?een
vrolijke boel?.
Wie het hele essay wil lezen kan hier klikken. Voor meer informatie over KaapKunst, kunt
u terecht op de site van KaapKunst
|
aug 12
|
9e druk 'Ontregelen'
Naast Eropaf! - De nieuwe start van het sociaal
werk blijft ook de voorganger Ontregelen - De herovering van
de werkvloer in trek. Deze zomer verscheen een nieuwe, negende, druk.
Voor mensen die met elkaar iets willen organiseren: het is mogelijk om
via de stichting Eropaf! meerdere exemplaren voor teams, stafoverleggen,
heidagen
of kerstpaketten te bestellen. Meld je daarvoor even bij Marc R?kers: marc@eropaf.org.
+
|
aug 12
|
Voetbal en dans
Er is veel over het wereldkampioenschap voetballen geschreven, maar over de
betekenis van dit WK voor de relatie tussen voetbal en dansen heb ik maar
weinig gelezen. Wel een beetje vreemd, want dansen en voetballen zijn de
laatste decennia juist opvallend tot elkaar gekomen. Werden in de jaren
vijftig acties van begenadigde voetballers als Stanley Matthews, Abe
Lenstra en Alfredo di Stefano nog beschreven in militaristische termen,
waarin zij defensies aan flarden schoten, tegenstanders velden, keepers
onder vuur namen en verdedigers een knock-out toedienden, vanaf de jaren
zeventig begon dat opvallend te veranderen. De uitblinkers kregen steeds
vaker artistieke kwaliteiten toebedeeld. Cruijff was niet langer een
generaal, maar een balkunstenaar. Voetbal betrad daarmee een andere
dimensie, op de beste momenten werd het een kunstvorm verwant aan de
hogeschool van de dans.
De snel groeiende beeldcultuur leverde daarvoor het bewijs. Voetbalacties
werden op zo?n manier vertraagd weergegeven en van (al dan niet klassieke)
muziek voorzien, dat vrijwel niemand om de associatie met dansen heen kon.
Al in 1972 maakten Maarten de Vos en Cor Coster een film, Johan Cruijff,
nummer 14, waarin beelden van de aanvalsleider van Ajax zo waren gemonteerd
dat de kijker loskomt van de voetbalwedstrijd en meegenomen wordt in de
unieke choreografie van een weergaloze solodanser. Cruijff deed niet langer
mee aan een wedstrijd, hij acteerde in een voorstelling.
Sindsdien is de vergelijking tussen voetballers en
dansers steeds meer ingeburgerd geraakt. In 1988 maakte sportverslaggever
Frits Barend daar een prachtige documentaire over: Schijnbewegingen, over
voetbal en ballet met als hoofdrolspelers: Rudi van Dantzig, artistiek
leider van Het Nationaal Ballet, Johan Cruijff (toen trainer van Ajax) en
hun pupillen, spits Marco van Basten en solist Clint Farha. De beelden van
de voetballende Van Basten en in een leeg stadion dansende Farha werden op
een intrigerende wijze door elkaar gemonteerd, zodat de gracieusheid,
sierlijkheid en elasticiteit van voetballer en danser als het ware in
elkaar vloeien. De boodschap is onontkoombaar: dit zijn verwante takken van
kunst.
Het dansen bereikte vervolgens ook echt de voetbalarena. Wat begon met
Afrikaanse voetballers die zich na het scoren naar de zijlijn repten om
daar met swingende heupen en geinige huppelpasjes hun vreugde te uiten,
groeide in de jaren negentig al snel uit tot een rage. In de kleedkamer
werden heuse choreografietjes ingestudeerd. Op YouTube kan je er vele
swingende filmpjes van vinden. YouTube is sowieso de plek waar het huwelijk
tussen dansen en voetbal op een overweldigende manier verbeeld wordt. Je
ziet er scheidsrechters als dansende zwanen, voetbalwedstrijden zonder bal
die plotseling balletvoorstellingen worden, en vooral ook leaders van
offici?le dansvoorstellingen met verbeeldingen van het voetballen. Zo?n ?
hartstikke leuke - voorstelling was in Nederland op tournee in de aanloop
van het WK: The Match - een flitsende, energieke en humoristische
dans-/theatervoorstelling, gespeeld door het gezelschap Ballet van Leth,
waarbij met groot succes lokale voetbal- en fanclubs bij de uitvoering
werden betrokken. Kortom, gezien deze geschiedenis verwachtte ik dat juist in het swingende
Afrika dit WK een nieuwe hoofdstuk in het voetbaldansen zou gaan schrijven.
Met creatieve voetballers als Messi, Van Persie, Robben en Xavi in de
artistieke hoofdrollen. Helaas is daar niets van terecht gekomen. Niet
alleen het Nederlandse elftal swingde niet; vrijwel niemand deed het. Dat
Duitsland tot aan de halve finales als het meest artistieke elftal werd
gezien, zegt genoeg. Ik zag op tv alleen maar slow motions die gericht
waren op buitenspelsituaties en overtredingen, maar zelden op sierlijkheid
en elegantie. Ik zag geen solodansers, nauwelijks hoogstandjes, vrijwel
geen esthetiek; ik zag vooral zwoegende mannen als Matthijsen, De Jong en
Van Bommel, stoere mannen van het type dat zich met het glas in de hand aan
de rand van de dansvloer opstellen. Dit was het WK waarin de systeemdenkers het van de
creatievelingen wonnen, de ploeteraars van de technici, de schoppers van de
kunstenaars. Dit WK ging ten onder aan de ziekte die zich van veel westerse
samenlevingen meester heeft gemaakt: beheersing en controle. Dit was het WK
van de technocratische managers. Die houden niet van dansen, alleen van
resultaten.
Het enige lichtpuntje was dat uiteindelijk toch de meest dansende ploeg
won. Gelukkig maar. Dat houdt de hoop levend dat het artistieke voetbal van
Spanje school gaat maken en de risicomijdende voetbalmanagers het veld
ruimen. Zo niet, dan zou het wel eens zo kunnen zijn dat de ware
voetballiefhebber voor een leuke voetbalvoorstelling zijn heil bij YouTube, in het danstheater of op de amateurvelden moet gaan zoeken. En
ach, wat is daar eigenlijk mis mee? Gelet op de allesoverheersende
geldhonger van de voetbalindustrie zou dat welbeschouwd niets minder dan
het verdiende loon zijn.
Deze column verschijnt in het juli/augustus-nummer van Dans
Magazine .
|
aug 8
|
Zo kan het ook!
Er zijn allerlei mensen die mij leuke ? persoonlijke of
associatieve - reacties sturen op mijn laatste boek Eropaf!.
De meeste zijn niet bedoeld om te publiceren, maar een enkele is aardig
genoeg. Zoals onderstaande reactie van Peter den Haring, een
oud-jongerenwerker die begin jaren zeventig bij het Haagse Paard van Troje,
een progressief jongerencentrum ? la Paradiso, werkte toen ik daar als
tiener regelmatig over de vloer kwam. Zo werkte dat toen. JONGERENWERK BEWEEGT WEER
Eeuwen geleden, van 1967 tot 1987, werkte ik in het (open)
jongerenwerk, dat in die tijd gedomineerd werd door afgestudeerden aan de
vooral marxistisch-leninistische geori?nteerde Sociale Academies. Daar en
toen ging het om de verheffing en educatie van de arbeidersklasse, om hoge
sociaal-agogische idealen. Alles moest kunnen, de ettertjes waren
slachtoffer van hun milieu, de welzijnswerker moest vooral praten en begrip
tonen. Niet omdat ik toevallig bedrijfskunde aan Nijenrode gedaan had, maar
vanuit een andere waarneming van de realiteit stond ik eerder een
autocratische benadering voor: die van de enigszins verlichte despoot. Een
tekenend voorbeeld? Ik wou een criminele drugshandelaar kwijt, die mijn
centrum (het Haagse Paard van Troje) terroriseerde. Klagen bij de gewone
politie hielp niets. Met een baksteen sloeg ik zonder getuigen ?s avonds de
ruit van zijn auto in en belde toen een contact bij de Narcoticapolitie
over die kapotte ruit. Toen konden ze meteen de auto doorzoeken, zijn
coca?nevoorraad vinden en zo ging hij lang de bak in. Wat moraliteit,
wat ethiek? Had ik geen boodschap aan. Waarheid is wat werkt, vond ik toen.
Medelijden met dat eikeltje dat met een bijgeslepen schroevendraaier in
zijn laars rondliep? Nee. Ik ging een heftig gesprek aan met zijn vader en
oudere broer. Dat hielp meteen. Keihard spelende bands, zelf ook al doof
geworden? Ik dreigde ze meteen met nooit meer kunnen spelen op ons podium
als de decibels niet verminderd werden. Ze waren afgezeken, maar er werd
niet aan mijn gezag getwijfeld in elk geval. Helaas of gelukkig, de softies
werden in de 90-er jaren wegbezuinigd en er kwamen extra portiers met
kogelvrije vesten voor in de plaats. En nu? Nu komen er noodgedwongen weer
realistische jongerenwerkers op straat, die straatverbanden en netwerken
proberen op te zetten. Echt, we gaan de goede kant op. Lees het boek van
Jos van der Lans, ex-1e Kamerlid voor Groen Links: Er op af! De nieuwe
start van het sociaal werk.
Dit stukje is geschreven voor het augustus-nummer van NIEUWE TIJDS
BERICHTEN, een maandelijks internetmagazine. Zie: de site van Peter den Haring. |
aug 5
|
Eropaf! in de vakantie
Eropaf! heeft tijdens de vakantiemaand juli de
nodige publiciteit gegenereerd. Een overzicht:
● MBO?er Frank van Hout neemt Eropaf! mee op bezoek bij buurthuis De
Wielenpolle in Leewarden. Zie: Frank van Hout?s blog .
● Publicist Pieter Hilhorst schreef er in de Volkskrant op 13 juli
een prachtige column ?Aan de slag! Eropaf!? over. www.volkskrant.nl.
● Drie sterren voor Eropaf! in een recensie op de site
Cutting Edge. De recensie is van Bleri Lleshi, en is op meerdere
plekken op het net te lezen. Hij vindt het een goed boek, maar zou graag
nog een wat concretere uitwerking zien. Tja, wie niet. Zie: www.cuttingedge.be. Zie ook: Bleri Lleshi?s
Blog.
|
aug 4
|
Femke Ontregelt: vrolijke animatiefilmpjes
De Initiatiefgroep Femke wil, door middel van
cartoons van Djanko, op lichtvoetige wijze de aandacht vestigen op het
teveel aan interne procedures, regels en protocollen in de publieke sector.
Het doel: minder bureaucratie en meer vertrouwen in de mensen op de
werkvloer. De groep wordt gevormd door een aantal ?Femke?s?, werkzaam in de
sector welzijn, ??n in de gezondheidssector en ??n in de communicatie.
Cartoons hebben de kracht om taal- en cultuurbarri?res te overbruggen. Ze
kunnen een wederzijds begrip en een gezamenlijke lach opwekken. Kijk voor
een paar grappige Ontregel-animaties op opwww.Femkeontregelt.nl.
|
aug 1
|
Geachte (in)formateur(s),
Op 21 juni (zie weblog) vond er in de Amsterdamse Tolhuistuin een discussie
plaats naar aanleiding van het verschijnen van het boek Eropaf! De
nieuwe start van het sociaal werk, met als hoofdgasten: Fiet van
Beek van de Eigen Kracht Centrale, voormalig wethouder te Arnhem Barth van
Eeten, ex-staatssecretaris Jet Bussemaker en hoogleraar maatschappelijk
werk Hans van Ewijk. Op basis van wat er gezegd werd schreef de auteur
onderstaande brief aan de (in)formateur. ?Wat we nodig hebben is een
kabinet dat ruimte schept.? Er spelen zich nog steeds bijzondere taferelen af in de Nederlandse
verzorgingsstaat. Dat is geen nieuwe constatering, maar een waarneming die
al decennia wordt gedaan. Des te vreemder is het dat we in Nederland er
niet in slagen om daar verandering in aan te brengen. Daardoor kan het
dag-in-dag-uit gebeuren dat gemeenten beter geen effectieve hulp voor
jeugdigen kunnen organiseren, omdat ze goedkoper uit zijn als ze dat
overlaten aan de specialisten van de jeugdzorg. Dat kost gemeenten immers
niets. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor het terrein van de geestelijke
gezondheidszorg. Ook daar doen gemeenten er verstandig aan om de handen op
de rug te houden, want dan gaat de rekening naar gespecialiseerde
voorzieningen die betaald worden uit de kassen van de volksverzekering: de
AWBZ.
Dergelijke ingesleten mechanismen zijn ervoor verantwoordelijk dat de
hulpverlening in Nederland gemonopoliseerd wordt door institutionele
arrangementen, die ? letterlijk en figuurlijk ? steeds meer in de papieren
lopen. Vergelijk het aantal mensen dat in Nederland staat ingeschreven bij
een instelling in de geestelijke gezondheidszorg met andere Europese
landen, en we staan ? relatief gezien ? bovenaan. Vergelijk het aantal
TBS?ers, het aantal mensen in de reclassering, de jeugdzorg, het aantal
mensen bij een uitkeringsinstantie, het aantal psychiatrische pati?nten,
zelfs het aantal mensen in gevangenissen, en we staan op elk institutioneel
verzorgingsterrein in Europa aan de top.
Op deze institutionele ontfermingscultuur is de afgelopen jaren veel
kritiek gekomen, zonder dat dat veel zoden aan de dijk heeft gezet. De
Nederlandse verzorgingsstaat is georganiseerd als een spons, die
onverzadigbaar geld weet op te slurpen. Zodra een (mis)toestand in een
institutionele sector als maatschappelijk probleem wordt ervaren, zoals
bijvoorbeeld wachtlijsten in de jeugdzorg, volgt onvermijdelijk groei.
Hoogleraar maatschappelijk werk Hans van Ewijk heeft onlangs een quick scan
verricht naar de ontwikkeling van de omvang van werknemers in een aantal
sectoren. Hij constateerde dat de institutionele jeugdzorg de afgelopen
vijf jaar met 70 procent gegroeid is, de geestelijke gezondheidszorg met 30
procent, het gevangeniswezen ook met 30 procent, net zoals het onderwijs
voor gedragsmoeilijke kinderen. Daarentegen is het aantal arbeidskrachten
in de lokaal aangestuurde, zeg maar door gemeenten georganiseerde, zorg
ondanks de WMO en de vermaatschappelijking van de zorg, gelijk gebleven.
Dat is veelzeggend.
Het gaat hier om mechanismen die zich diep genesteld hebben in de
routines, in de financiering, in de gewoontes en belangen van professionele
groepen binnen onze verzorgingsstaat. Zo is een vrijwel onaantastbaar
bouwwerk van indicaties, trajecten, verwijzingen, programma?s, protocollen,
specialisaties tot stand gekomen die zich niet alleen systematisch
onttrekken aan publieke en democratische controle, maar ook de
mogelijkheden van mensen, van sociale netwerken, van niet-institutionele
verbanden om een betekenisvolle rol te kunnen spelen stelselmatig hebben
verontachtzaamd.
De rekening daarvan is duur, zo niet onbetaalbaar aan het worden. De kosten
van de AWBZ zijn de laatste jaren exponentieel gestegen, de jeugdzorg slokt
elk jaar opnieuw vele honderden miljoenen extra op. Daarbij komt dat het
stelsel van institutionele arrangementen van de verzorgingsstaat gebukt
gaat onder een steeds zwaarder wordende bureauctratische last. Het systeem
draait vast in zijn eigen complexiteit en regeldichtheid.
Als zich ooit een moment heeft aangediend om daar verandering in te
brengen is dat nu. Welk kabinet ook zal aantreden, het staat voor de opgave
om drastisch te bezuinigen. Snijden in het oerwoud van institutionele
voorzieningen is daarbij onontkoombaar geworden. De vraag is niet of het
moet gebeuren, maar vooral hoe het gaat gebeuren. Gaan we kil saneren, met
als voornaamste doel om in afwachting van betere tijden de uitgaven onder
controle te krijgen? Dat zou een gemiste kans zijn.
Het komende kabinet moet kiezen. Een nieuwe regering moet het aandurven om
het zwaartepunt van de het hulpbetoon in Nederland te verplaatsen van
institutionele arrangementen naar sociale arrangementen. In feite is dat de
belofte die de Wet Maatschappelijke Ondersteuning in zich draagt. Een nieuw
kabinet moet het lef hebben om het ongekend bureaucratische bouwwerk van
indicaties, protocollen, programma?s, regelingen en andere omslachtigheden
naar de achtergrond te duwen ten gunste van arrangementen die uitgaan van
eigen kracht van mensen. Een nieuwe regering moet de samenleving bevrijden
van de bureaucratische hokjesgeest, die mensen dwingt om zich te voegen
naar het format van de institutionele systemen voordat er wat kan gebeuren.
Een nieuw kabinet moet de samenleving ontdoen van zijn
institutioneel-bureaucratische beknelling en mensen in staat stellen hun
eigen oplossingen centraal te stellen.
Dat kan. De geesten zijn er rijp voor.
Maar daarvoor dient het nieuwe kabinet voor alles ruimte te scheppen voor
de krachten die deze omslag mogelijk kunnen maken. In de eerste plaats zijn
dat burgers zelf. De oude verzorgingsstaat heeft consumenten van ze gemaakt
die erop gespind zijn hun rechten te gelde te maken. De nieuwe
verzorgingsstaat vormt ze om tot producenten van oplossingen. Dat kan door
? bijvoorbeeld ? in de Wet op de Jeugdzorg of in de wettelijke regelingen
met betrekkking tot schuldsanering burgers het recht te geven op een Eigen
Kracht Conferentie. Dat wil zeggen: de staat maakt mogelijk dat mensen en
hun sociale netwerken zelf verantwoordelijkheid nemen voor het aanpakken
van problemen en dat professionele zorg zich dienstbaar opstelt ten
opzichte van dit zelfregelende vermogen van burgers. Ervaringen in andere
landen hebben laten zien dat daarmee de aandrijfas van sociale zorg
verplaatst wordt van instituties naar burgers. Dat werkt. Het is
menselijker, effectiever en, niet onbelangrijk, op termijn goedkoper.
In de tweede plaats moeten het nieuwe kabinet ruimte maken om lokale
arrangementen en oplossingen mogelijk te maken. De complexiteit van de
Nederlandse verzorgingsstaat begint bij het feit dat deze nog steeds gevoed
wordt door een eindeloze hoeveelheid financieringstromen, die via
gemeentefondsen, verzekeringskassen, specifieke regelingen en allerhande
institutionele verbanden uiteindelijk ergens in de samenleving uitmonden.
Er is een hele industrie opgetuigd om dat in goede banen te leiden en nog
een andere industrie om de doelmatigheid en rechtmatigheid van de
bestedingen te controleren. Daarmee houden we de verkeerde mensen aan het
werk.
Dat kan alleen veranderen door daadwerkelijke beslissingsmacht op een zo
laag mogelijk bestuurlijk en professioneel niveau te leggen. Geef de
gemeenten de macht, stel gemeentebestuurders in staat om aan de knoppen te
draaien van alle financieringsstromen die in hun gemeenten de
verzorgingsstaat voeden. Maak het mogelijk dat zij de gelden van de
Diensten Werk en Inkomen, de AWBZ, de WMO en wat er allemaal nog meer langs
komt bijeen kunnen voegen om effectieve sociale zorg te organiseren.
Doorbreek hun afhankelijkheid van financieringsstromen, zoals de AWBZ, waar
ze niks over te zeggen hebben. Laat ambitieuze gemeenten experimenteren om
totaal nieuwe zorgarrangementen te organiseren. Zet een premie op goede
initiatieven. Ontwikkel een financieringssystematiek waarin gemeenten
beloond worden voor een beleid waarin zij erin slagen dat minder jongeren
langs moeten bij de loketten van de Bureaus Jeugdzorg of dat minder
ouderen een beroep doen op dure voorzieningen. Die stimulans is nu totaal
afwezig.
Waar geen behoefte aan is, is een kabinet van boekhouders, van kille
saneerders die ons nog eens vertellen dat de verzorgingsstaat doorgeschoten
is en een stap terug moet zetten. Wat nodig is is een kabinet dat met een
prikkelende visie komt dat het niet minder hoeft, maar beter kan. Een
kabinet dat vertrouwen uitstraalt in mensen en hun eigen oplossingen en de
instituties daaraan dienstbaar wil maken. Een kabinet dat ruimte schept
voor initiatieven van onderop, in plaats van ruimte verder beknelt en
begrenst. Een kabinet dat stuurt door los te laten.
Deze column verschijnt in het juli/augustus van TSS
? Tijdschrift voor sociale vraagstukken.
|
|
Kies een periode:
november 2024 oktober 2024 september 2024 augustus 2024 juli 2024 juni 2024 mei 2024 april 2024 maart 2024 februari 2024 januari 2024 december 2023 november 2023 oktober 2023 september 2023 augustus 2023 juli 2023 juni 2023 mei 2023 april 2023 maart 2023 februari 2023 januari 2023 december 2022 november 2022 oktober 2022 september 2022 augustus 2022 juli 2022 juni 2022 mei 2022 april 2022 maart 2022 februari 2022 januari 2022 december 2021 november 2021 oktober 2021 september 2021 augustus 2021 juli 2021 juni 2021 mei 2021 april 2021 maart 2021 februari 2021 januari 2021 december 2020 november 2020 oktober 2020 september 2020 augustus 2020 juli 2020 juni 2020 mei 2020 april 2020 maart 2020 februari 2020 januari 2020 december 2019 november 2019 oktober 2019 september 2019 augustus 2019 juli 2019 juni 2019 mei 2019 april 2019 maart 2019 februari 2019 januari 2019 december 2018 november 2018 oktober 2018 september 2018 augustus 2018 juli 2018 juni 2018 mei 2018 april 2018 maart 2018 februari 2018 januari 2018 december 2017 november 2017 oktober 2017 september 2017 augustus 2017 juli 2017 juni 2017 mei 2017 april 2017 maart 2017 februari 2017 januari 2017 december 2016 november 2016 oktober 2016 september 2016 augustus 2016 juli 2016 juni 2016 mei 2016 april 2016 maart 2016 februari 2016 januari 2016 december 2015 november 2015 oktober 2015 september 2015 augustus 2015 juli 2015 juni 2015 mei 2015 april 2015 maart 2015 februari 2015 januari 2015 december 2014 november 2014 oktober 2014 september 2014 augustus 2014 juli 2014 juni 2014 mei 2014 april 2014 maart 2014 februari 2014 januari 2014 december 2013 november 2013 oktober 2013 september 2013 augustus 2013 juli 2013 juni 2013 mei 2013 april 2013 maart 2013 februari 2013 januari 2013 december 2012 november 2012 oktober 2012 september 2012 augustus 2012 juli 2012 juni 2012 mei 2012 april 2012 maart 2012 februari 2012 januari 2012 december 2011 november 2011 oktober 2011 september 2011 augustus 2011 juli 2011 juni 2011 mei 2011 april 2011 maart 2011 februari 2011 januari 2011 december 2010 november 2010 oktober 2010 september 2010 augustus 2010 juli 2010 juni 2010 mei 2010 april 2010 maart 2010 februari 2010 januari 2010 december 2009 november 2009 oktober 2009 september 2009 augustus 2009 juli 2009 juni 2009 mei 2009 april 2009 maart 2009 februari 2009 januari 2009 december 2008 november 2008 oktober 2008 september 2008 augustus 2008 juli 2008 juni 2008 mei 2008 april 2008 maart 2008 februari 2008 januari 2008 december 2007 november 2007 oktober 2007 september 2007 augustus 2007 juli 2007 juni 2007 mei 2007 april 2007 maart 2007 februari 2007 januari 2007 december 2006 november 2006 oktober 2006 september 2006 augustus 2006 juli 2006 juni 2006 mei 2006 april 2006 maart 2006 februari 2006 januari 2006 december 2005 november 2005 oktober 2005 september 2005 augustus 2005 juli 2005 juni 2005 mei 2005 april 2005 maart 2005 februari 2005 januari 2005 december 2004 november 2004 oktober 2004 september 2004 augustus 2004 |
|