Een andere wereld

Ik was een gewaarschuwd mens. Een paar dagen voordat ik naar Kassel reisde, sprak ik een man-van-mijn-leeftijd, die op mij een alleszins redelijke en intellectueel verantwoorde indruk maakte. Toevallig kwam mijn bezoek aan Documenta 15 ter sprake en hij ontstak in woede. Hij vond het 3x niets. Een belediging voor de kunst, een machteloos gebaar van de Duitse gutmensch, onder schuldbesef gebukt, agitprop. Een uur later stuurde hij mij een link naar een blog van zijn hand, waar hij dit alles nog eens herhaalde en en passant de bezoekers als ‘de laatste overlevenden van de jaren zeventig’ ‘langharig tuig van weleer, de kruinen kaal, de spijkerjasjes verruild voor verantwoord ecolinnen, hier en daar een kruk, een rolstoel of een wandelstok’.

Ik was dus gewaarschuwd, toen ik de Documenta Halle betrad, zo’n beetje het hoofdgebouw van deze honderd dagen durende manifestatie. Een gang gemaakt van golfplaten met als duidelijke bedoeling mij in de sfeer van ‘the global south’ te doen belanden, te midden van een publiek dat – ik moet het toegeven - wel wat weg had van de door mijn zegsman geschetste beeld. Waar was ik aan begonnen?

Maar met elke meter Documenta (volgens mijn stappenteller heb ik in twee dagen 39.675 stappen afgelegd) nam mijn opwinding toe. Ik zag stemverheffingen, samenzweringen, boosheid, leuzen, een collectief verlangen naar vrijheid, doeken volgepropt met mensen, met lijden, met strijd. Ik hoorde verhalen, zag indringende beelden, ik luisterde naar klanken uit een andere wereld. Ik viel van de ene verwondering in de andere verbazing. En ja, ik kon niet alles doorgronden. En zeker, niet alles verdiende de schoonheidsprijs.

Maar ik zag geen ijdele individuen, doorgeselecteerd door betweterige curatoren, opdringerig in grootse gebaren en ruimtevullende statements. Ik zag geen reputaties etaleren die leunen op hun bekende naam. Geen navelstaarderige egotripperij. Ik zag geen kunst met heel veel hoofdletters. Ik zag de kracht van wat mensen met elkaar te weeg kunnen brengen. Soms naïef, vaak ontroerend en vrijwel altijd uit het hart. En ik vond het fascinerend.

Eenmaal thuis mailde ik mijn zegsman dat hij zich geen zorgen hoeft te maken, want er zijn in Europa nog heel veel musea waar hij op zijn verantwoorde kunstsmaak bediend kan worden, maar dat Documenta 15 mij vrolijk had gemaakt en aan het denken had gezet.
Wat mag je van kunst meer verwachten?

Ik ben even kwijt van welk collectief dit kunstwerk ook al weer was, maar ik vond het een hoogtepunt.
Twee mensen hangen in een kooi en kijken naar beneden in een spiegel, waar ze zichzelf zien maar niet de omringende gevlochten kooi.
Wat zien ze: vrijheid of de illusie van vrijheid?

Dit zijn ze dan, niet eens allemaal, de kleine twintig bewoners, die zich in het Oostelijk Havengebied druk maken om de energievoorziening van de tooekomt. Hoe gaan we 4000 huishoudens hier van het gas afhalen? Wachten we totdat de grote partijen het ooit voor ons gaan doen of nemen we als bewoners zelf de regie? En kan het allemaal niet wat sneller?

Eind juli heb ik op Buitenkunst het weekprogramma ’Audioblender’ gevolgd onder leiding van Misha Koole, radio- en podcastmaker ondermeer voor Radio 1/NPO. Het was een ontzettend leuke en leerzame week. ’KOEN & ELLEN trouwen elke 5 jaar’ is een minipodcast die ik tijdens deze week heb gemaakt.