| JOS VAN DER LANS - 150 JAAR DE KEY |
|
De geschiedenis van Woonstichting De Key |
|
|
|
|
| Het complete boek: Het begon met dubbeltjes...1868 - 2018 | |
 |
In 1868 woonden zo'n twintigduizend Amsterdammers in bedompte kelders die vaak niet hoger waren dan anderhalve meter. Gemiddeld brachten vier mensen de nacht door in ruimtes van ongeveer twaalf vierkante meter. Geen wonder dat het storm liep toen een kleine groep socialisten met het idee kwam om dubbeltjes te gaan sparen voor het bouwen van woningen. Dat werd de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen. Het begon met dubbeltjes.... vertelt de lotgevallen van deze vorm van arbeiderszelforganisatie. Een bijzondere geschiedenis die tegelijkertijd exemplarisch is voor de de geschiedenis van de volkshuisvesting in Amsterdam. Een geschiedenis van voortdurend bouwen en vol met tegenslagen, want niets is de voorgangers van De Key (en ook De Key zelf) bespaard gebleven. Download de hele tekst (15MB!) |
| H1 De dubbeltjesdroom1860 - 1880 | |
 |
Op 2 november 1868 besloten zo’n vijfhonderd Amsterdamse arbeiders om elke week een dubbeltje opzij te leggen om woningen te kunnen bouwen. Dat was het begin van de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen, in Nederland de eerste vorm van arbeiders-zelforganisatie op het terrein van de volkshuisvesting. Hoofdstuk 1 laat zien hoeveel moeite (en ruzie) het heeft gekost om met dubbeltjes woningen te bouwen. |
| H2 Naast de Woningwet1880 - 1920 | |
 |
Rond 1900 was de Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen met 900 woningen en ruim 2000 leden de grootste bouwvereniging van Amsterdam. Zij vreesde echter dat de Woningwet van 1901 haar in de greep zou brengen van een bureaucratische en allesbepalende overheid. Alles werd uit de kast gehaald om dat te voorkomen. Om haar zelfstandigheid te behouden richt de Bouwmaatschappij ten slotte in 1919 een dochtercorporatie op: stichting Onze Woning. |
| H3 De Van Buuren-dynastie1920 - 1940 | |
 |
Na de Eerste Wereldoorlog kan de in 1919 opgerichte 'dochter' stichting Onze Woning meteen met bouwen aan de slag. De productie van de Bouwmaatschappij valt echter stil. Maar als de overheidssubsidies droogvallen neemt de Bouwmaatschappij het stokje weer over van Onze Woning. Voorzitter Lucas van Buuren ontpopt zich ondertussen als de gevierde leider, die weinig geduld heeft met al het verenigingsoverleg. Als in de jaren dertig de crisis toeslaat, slaagt de Bouwmaatschappij er als een van de weinige bouwverenigingen in om toch zo'n 800 woningen te realiseren. |
| H4 Een paleisrevolutie met grote gevolgen1940 - 1960 | |
 |
De Tweede Wereldoorlog doet de Bouwmaatschappij / Onze Woning verkrampen, niet in de laatste plaats doordat de vijand tot in de eigen gelederen is doorgedrongen. Het ongenoegen daarover dreunt nog lang na, en leidt in 1948 tot een bruuske wisseling van de wacht. Om de immense woningnood de baas te worden deelt de gemeente Amsterdam in de jaren vijftig bouworders uit aan woningcorporaties. De vereniging heeft daar nog maar weinig over te zeggen en de leden houden zich daardoor vooral met elkaar bezig. Tot er in 1958 een onverwachte ontknoping volgt. |
| H5 Wijnand Scheerens & schoon schip1960 - 1970 | |
 |
In 1959 treedt Wijnand Scheerens toe tot het bestuur van de Bouwmaatschappij. Hij heeft zich op dringend verzoek van een aantal personeelsleden op het nippertje kandidaat gesteld. Hij is gepokt en gemazeld in de volkshuisvesting en heeft geen besmet verleden in de Bouwmaatschappij. Met veel moeite slaagt hij erin de rust te doen weerkeren en de Bouwmaatschappij weer aan het bouwen te krijgen, al moet hij daar wel het nodige ritselwerk voor verrichten. Als de Bouwmaatschappij in 1968 haar eeuwfeest viert lijkt de vereniging krachtiger dan ooit. Maar schijn bedriegt. |
| H6 Rappange, ik zie tranen in je ogen1970 - 1990 | |
 |
Amsterdam ligt er rondom 1970 beroerd bij. Meer dan honderdduizend woningen moeten worden gerenoveerd of gesloopt. De gemeente heeft grootse plannen, maar stuit op een groeiend verzet van buurtbewoners. Onze Woning krijgt te maken met de langste huurstaking uit de geschiedenis van Amsterdam. Voor het eerst staat de corporatie niet naast, maar tegenover haar huurders. Zo tekenen zich in de volkshuisvesting volstrekt nieuwe verhoudingen af, die de Bouwmaatschappij uiteindelijk te veel worden. In 1989 fuseert de bijna 125-jaar oude moederorganisatie met haar tachtigjarige dochter en gaat zij verder als Woningbouwvereniging Onze Woning. |
| H7 De Principaal en de nieuwe tijd1990 - 2002 | |
 |
Begin jaren negentig worden de 'gouden koorden' doorgesneden waarmee woningcorporaties aan de overheid zijn vastgeklonken. Vanaf 1995 moeten ze het zonder rijkssubsidie zien te rooien. Voor deze uitdaging zoekt Onze Woning samenwerking met De Doelen en Lieven de Key. Eerst in een gezamenlijk ontwikkelbedrijf, De Principaal, en vanaf 1 januari 1996 als fusieorganisatie: De Key. De nieuwe organisatie gaat voorop in de vernieuwing. De ambities reiken tot in Groningen, maar dit landelijke avontuur eindigt in een koude kermis. |
| H8 Groot, groter, grotesk2000 - 2011 | |
 |
Begin 21e eeuw lijken de bomen voor corporaties tot in de hemel te groeien. Ze spelen in de vastgoedmarkt voor Robin Hood. Ze bouwen niet langer alleen huizen, ze ontwikkelen gebieden, bouwen aan steden. Na het mislukken van de fusie met Het Oosten en de AWV schakelt De Key zelfs nog een tandje bij. De projectenportefeuille wordt voor miljarden gevuld. Het kan niet op. Tot de vastgoedcrisis vanaf 2008 de ballon uiteen doet spatten. Met dramatische gevolgen. |
| H9 Specialist voor woonstarters2010 - 2918 | |
 |
Het dal is diep waar De Key na de vastgoedcrisis doorheen moet. De corporatie gaat gebukt onder financieel toezicht en er volgen ingrijpende maatregelen. Meer dan een kwart van het personeel wordt ontslagen. Langzaam maar zeker vindt De Key daarna de weg omhoog en stelt ze zich de vraag: hoe verder? De Key kiest er voor om zich te richten op de groeiende groep woonstarters – het ondergeschoven kindje op de Amsterdamse woningmarkt. Het is een groep waar de corporatie veel expertise voor in huis heeft. De scherpe keuze valt echter niet in goede aarde bij de Huurdersvereniging Arcade. |
Op 2 november 2018 bestond Woonstichting De Key 150 jaar. Daarmee is deze Amsterdamse corporatie één van de oudste woningcorporaties van het land. Ze begon onder de naam Bouwmaatschappij tot Verkrijging van Eigen Woningen in 1868 als zelforganisatie van arbeiders.
Op een spectaculaire oprichtingsvergadering besloten zij wekelijks een dubbeltje te sparen om daarmee kapitaal bijeen te brengen die de vereniging in staat moest stellen om woningen te bouwen die uiteindelijk eigendom van de arbeiders zelf zouden worden. Een prachtig plan dat al snel op de meedogenloze wetten van de realiteit stuitte, waarna de Bouwmaatschappij aan een lange en eigenwijze geschiedenis begon, die tot op de dag van vandaag voortduurt. De Key heeft mij gevraagd om deze geschiedenis te boek te stellen. Het boek is door De Key officieel gepresenteerd op een feestelijke bijeenkomst op 12 december 2018. De oplage is bewust beperkt (1000 ex.) gehouden, omdat de inhoud van het volledige boek voor iedereen kosteloos digitaal beschikbaar wordt gesteld op