Jos van der Lans Weblog

Corona-generatie

Jay (17) haalt opgelucht adem. Sinds kort woont hij samen met zijn moeder in een aparte woning. De twee hebben zich afgesplitst van het gezin waar de situatie onhoudbaar was geworden. Jay en zijn oudere broer hadden permanent slaande ruzie. De sfeer in het gezin met nog een vader en twee jongere broers was explosief. Dat was al voor corona zo, er was al professionele hulp met het gezin bezig, maar Jay kon toen nog de spanning ontlopen door de straat op te gaan om met zijn vrienden te chillen. Soms was hij nachten van huis, zonder dat zijn ouders wisten waar hij was. En wat hij deed. Maar aan het thuisfront was het dan even rustig.

Corona sloot die escape af. Jay was meer aangewezen op thuis, waar het leven door zijn gedrag onhoudbaar werd. Weglopen naar de straat en vrienden kon niet meer. Alles leek af te koersen op een uithuisplaatsing, aldus de hulpverleners. Om dat te vermijden kwamen de ouders zelf met het voorstel om het gezin dan maar even te splitsen. Dat was even slikken, vooral voor de broertjes van Jay. Maar het werkte wel. Jay hervond de rust. Zijn aartsvijand, zijn oudere broer, heeft hem zelfs al een kaartje gestuurd, waarin hij liet weten dat hij aan zijn broer dacht. Jay: ‘Dat is wel iets waarvan ik denk: hé, wat leuk.’

Mooi verhaal, zou je denken. Maar zo stond het niet in de Volkskrant van maandag 15 februari 2021. Daar werden precies dezelfde feiten op een heel andere manier opgedist. Daar lag niet de nadruk op de praktisch-innovatieve ingreep waartoe de wanhopige ouders hadden besloten (niet kind weghalen uit het gezin, maar kind en één ouder even apart zetten om de gezinsinteractie een reset te geven). Nee, het verhaal van Jay werd ten tonele gevoerd als het bewijs hoe dramatisch corona uitpakte op de levens van jongeren. Dat de situatie al voor corona aanleiding had gegeven tot het inroepen van professionele hulp, werd slechts terloops in een bijzijn aangestipt.

Nee, Jay was afgesneden van zijn sociale netwerk en dat heeft hem de das omgedaan. Een lot dat veel leeftijdgenoten tot wanhoop brengt, aldus de kinderpsychiater en jeugdzorghulpverleners waarnaar in het verhaal moeiteloos wordt overgeschakeld. Zij voorzien het ergste. Na de pandemie wacht ons een nieuwe desastreuze epidemie: die van depressies, stoornissen en burn-outs.

Nu zijn er al heel wat generaties groot geworden met sombere vooruitzichten, aan een gebrek aan werk, aan flexibilisering en tergende bestaansonzekerheid. Maar wat de corona-generatie te wachten staat overtreft alles. De alarmklokken maken overuren. Het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-Out spande in dit opzicht de kroon. Uit hun onderzoek bleek dat acht op de tien jongeren burn-out dreigden te raken. Een schokkend feit dat als een lopend vuurtje door ons medialandschap trok. Pas toen een nuchtere journalist iets dieper in de materie dook, bleek dat het Centrum alleen jongeren had onderzocht die eigenlijk al burn-out- en stressverschijnselen hadden. Het hele onderzoek was eigenlijk niet meer dan een reclamefolder met corona als verkoopargument.

Onbedoeld legde het Centrum wel de vinger op de zere plek. Corona blijkt vooral alles uit te vergroten wat al niet goed was, wat problematisch was, wat ongezond was. Precies wat er bij Jay gebeurde, die al lang op weg was naar een volledige ontsporing. Precies wat er op scholen gebeurt waar de kansenongelijkheid zichtbaar toe is genomen. Achterstanden werden groter, het problematische werd problematischer. Het is door corona ineens onder het vergrootglas gekomen. Corona bracht aan het licht dat we eigenlijk heel veel zaken maar op hun beloop laten. We sukkelen maar wat door met hulpverlening aan gezinnen als dat van Jay en zijn ouders, we deden eigenlijk niets meer aan leerachterstanden op school. We waren het contact met jongeren in probleemwijken kwijt. En zie: plotsklaps is het een thema. Door Corona hebben de ouders van Jay een uitweg geforceerd die navolging verdient. Na de coronarellen ontdekken gemeenten ineens weer de betekenis van jongerenwerk en constateren ze dat ze de expertise die daarin aanwezig was eigenlijk te grabbel hebben gegooid.

In plaats van ten prooi te vallen aan somberheid, moet het devies zijn: we zijn wakker geschud. We moeten ons focussen op creatieve ideeën, slimme oplossingen en nieuwe energie om sociale problemen aan te pakken die we al lang voor corona veronachtzaamd hadden. Dan houden we tenminste nog iets productiefs over aan het corona-leed, want al die zorgelijke voorspellingen over toekomstige generatie leveren niets op. Die les heeft het verleden ons inmiddels wel geleerd.

Deze bijdrage verscheen in het Tijdschrift voor sociale vraagstukken, nr. 1/2021.