Tijdens mijn politieke carrière als Eerste Kamerlid (1999-2007) was ik een van de eerste politici die in 2004 een eigen - tamelijk primitief - weblog begon. Eerst vooral vanwege mijn politieke activiteiten/meningen, maar in de loop der tijd steeds meer over mijn publicaties en publieke optredens als journalist en publicist. Zo werd het weblog een etalage voor iedereen die op hoogte wilde blijven van mijn gepubliceerde artikelen en columns, van gebeurtenissen waar ik bij ben geweest, van observaties die ik doe, van meningen die in mij opwellen, of van andere persoonlijke wetenswaardigheden.
Het is geen dagboek, maar wel een soort maandboek geworden, waar ik zelf regelmatig in terug blader om nog even na te gaan hoe het ook al weer zat.
De carrière van Pagée stond in het teken van het versterken van de autonomie en het probleemop-lossend vermogen van gezinnen en gemeenschappen. Hij werd geboren op 22 september 1946. Van Pagée komt uit een gezin van zes kinderen. Vader was dominee en had graag dat zijn zoon Rob theologie ging studeren: ‘Hij wilde een predikantengeslacht en zei altijd: theologie studeren, dat betaal ik wel, voor de rest bekijk je het maar. We zijn nooit diepe vrienden geworden, om het zo maar te zeggen.’
Van Pagée bleek een moeilijke leerling, op school wilde het niet zo lukken, maar geheel onbewust was dat niet: ‘Het was een goede manier om niet aan de verwachtingen te voldoen.’ Hij ging uiteindelijk naar de ambachtsschool en daarna de militaire dienst in. Vervolgens werd hij maatschappelijk werker, ging werken bij de Raad voor de Kinderbescherming en bij de afdeling gezinshuizen van het Sociaal-Agogisch Centrum ‘Het Burgerweeshuis’ in Amsterdam waar hij tot taak had geschikte pleegouders te zoeken.
Vroege carrière en inspiratie
Tijdens deze periode werd hij zich steeds meer bewust van de beperkingen van het traditionele hulp-verleningssysteem, dat vaak top-down en aanbodgericht was. Hij zag hoe gezinnen en individuen afhankelijk werden van professionele hulp, wat hun eigen kracht en netwerk ondermijnde. Met een paar collega’s nam hij begin jaren tachtig het initiatief voor de Stichting ‘Op kleine schaal,’ die zich afwendde van de grote tehuizen en hulpverlening op kleine schaal propageerde.
Daarmee verdween het onbehagen niet. Eind jaren negentig liep hij op een goede dag liep hij op een conferentie ‘ergens een workshop in’ en ontdekte hij de family group conference, een speciale methode van besluitvorming, geïnspireerd door de tradities van de Māori in Nieuw-Zeeland. Het was een openbaring. De workshop bleek een antwoord op zijn vragen over de jeugdbescherming waarmee hij al vanaf het begin had rondgelopen en waarover hij altijd een ongemakkelijk gevoel had. Er bestond dus wel een andere manier om problemen van gezinnen aan te pakken: ‘Ik weet nog dat ik toen fluitend naar huis ging en dacht: nou dat kunnen we hier ook doen.’
Eigen Kracht-conferentie in Nederland
Geïnspireerd door het Nieuw-Zeelandse model zette Van Pagée zich in voor de introductie van een vergelijkbare aanpak in Nederland. De family group conference en het herstelgericht werken, een methode die bemiddelt tussen daders en slachtoffers van een misdrijf, vormen de basis van de Eigen Kracht-conferentie waarvan de eerste in Nederland plaatsvond in mei 2001. Het uitgangspunt is, Van Pagée liet na om dat te benadrukken, welbeschouwd heel simpel: ‘Beleg de besluitvorming daar waar hij hoort. Maak het normaal dat mensen zelf de regie over hun leven kun-en nemen en zorg voor onafhankelijke ondersteuning.’ Kern van de methode: maak de kring groter rond de hoofdpersoon, leg het probleem in het midden van die kring en vraag de aanwezigen, de familie, een groep mensen, als eerste om een plan dat draagvlak heeft om daarmee de problemen op te lossen of te verminderen. De deelnemers gebruiken hun eigen kracht om hulp te bieden waar ze dat kunnen en hulp te vragen aan de hulpverlening als dat nodig is.
In 2001 richtte hij de Eigen Kracht Centrale op, een organisatie die zich toelegt op het faciliteren en promoten van deze conferenties. De Eigen Kracht Centrale groeide uit tot een landelijke organisatie die duizenden conferenties heeft georganiseerd en talloze gezinnen heeft geholpen om op eigen kracht hun uitdagingen aan te gaan.
Ander besluitvormingsmodel
Van Pagée was kritisch over het traditionele systeemdenken binnen de hulpverlening. In een reflectie over zijn eigen verleden schreef hij: ‘Ze waren mijn families. Ze pasten zich aan mijn manier van werken aan. Ze kwamen naar mijn kantoor, op een door mij gekozen tijdstip. Ze leerden mijn professionele taal. Het ging over mijn uitleg van hun problemen.’
Deze zelfkritische blik benadrukte zijn overtuiging dat echte verandering begint bij het erkennen van de kracht en kennis die binnen gezinnen en gemeenschappen zelf aanwezig zijn. Door professionals een stap terug te laten doen en families de ruimte te geven, kunnen duurzamere en effectievere oplossingen worden gevonden. Dat betekent niet, zoals soms wel gesuggereerd wordt, dat Eigen Kracht conferenties als een vorm van hulpverlening moeten worden beschouwd, een vervanging van de van de professionele hulpverlening. Van Pagée liet daarover nooit een misverstand bestaan. Eigen Kracht conferenties bieden in de eerste plaats een radicaal andere manier van besluitvorming, waarbij waar op basis van een familiegroepsplan een beroep kan en in veel gevallen ook moet wor-den gedaan op de deskundigheid van de professionele hulpverlening. Zij zijn nodig, maar niet in charge.
Inmiddels heeft de Eigen Kracht Centrale zo’n 14.000 conferenties georganiseerd in Nederland. Deze conferenties hebben niet alleen bijgedragen aan het oplossen van individuele problemen, maar hebben ook een cultuurverandering op gang gebracht binnen de Nederlandse hulpverlening. Het accent verschoof van een aanbodgerichte naar een vraaggestuurde benadering, waarbij de eigen regie en het netwerk van de cliënt centraal staan.
Wettelijke verankering
De mogelijkheid voor gezinnen om een eigen plan te maken kreeg in 2011 zelfs een wettelijke grondslag. Op 15 maart 2011 nam de Tweede kamer daartoe een voorstel van Joël Voordewind (CU) aan om daarvoor de wet op de jeugdzorg te wijzigen. Het amendement houdt in dat in de Wet wordt opgenomen dat gezinnen met hun netwerk de mogelijkheid krijgen om eerst zelf een familiegroepsplan (een term die door Van Pagée bedacht is) te maken als ze met de jeugdbescherming te maken krijgen. In 2015 kreeg dit recht een vaste plek in de nieuwe Jeugdwet. In 2012 werd Van Pagée geëerd voor zijn baanbrekende werk en ontving hij een koninklijke onderscheiding. Deze erkenning onderstreepte het belang van zijn bijdrage aan de Nederlandse samenleving en de hervorming van de hulpverlening.
Zijn visie heeft niet alleen in Nederland, maar ook internationaal weerklank gevonden. Va Pagée gaf workshops en trainingen over de hele wereld. In landen als Japan, Servië en Tjechië zorgde hij er-voor dat de principes van de Eigen Kracht-conferentie navolging kregen en een plek kregen in de organisatie van de jeugdbescherming. Hij heeft actief bijgedragen aan de oprichting van het Europe-se netwerk voor Family Group Conferencing. Zijn werk heeft professionals en beleidsmakers geïn-spireerd om anders te kijken naar hulpverlening en de rol van de gemeenschap daarin.
Van Pagée, steevast met een rode schaal om zijn schouders, was iemand die overtuigend was zon-der betweterig te zijn. Hij had een voorkeur voor het onbekende, reden waarom hij graag reisde. Hij grossierde in verhalen en koesterde levenswijsheden als ‘de weg er naar toe is belangrijker dan de bestemming’. Hij geloofde dat de principes die hij in zijn werk toepaste ook in zijn persoonlijke leven essentieel waren: vertrouwen op de kracht van relaties, open communicatie en het gezamenlijk zoe-ken naar oplossingen.
Opera-ambassadeur
Hij was een groot muziekliefhebber, als hij niet met anderen in gesprek was neuriede en floot hij aan een stuk door. Zijn grote passie was de opera. Die liefde was op zijn 16e ontstaan toen het predikantengezin met moeite in een Simca 1000 met daarachter een Kip-caravan in de eerste buitenlandse vakantie de Alpen had getrotseerd en plaats had genomen op de trappen van het beroemde openlucht theater in Verona om daar naar de opera Norma van Bellini te kijken en te luisteren. De jonge Rob was direct verkocht. Hij werd een gepassioneerde liefhebben, een liefde die hij niet onder stoe-len of banken stak. Hij was een ware opera-ambassadeur. Wie ook maar een sprankje interesse toonde, sleepte hij mee naar voorstellingen. Ook zijn kinderen en kleinkinderen moesten er aan geloven, of zoals hij altijd tegen de laatste zei: ‘Geen opera zonder opa’.
Zijn overlijden kwam totaal onverwacht. In de nacht na een bezoek aan de opera kreeg hij een her-senbloeding, hij raakte in de ambulance naar het ziekenhuis buiten bewustzijn om daar niet meer van bij te komen. Hij overleed op maandag 17 februari 2025 in het bijzijn van zijn geliefden.
Rob van Pagée’s leven en werk hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten op de Nederlandse hulpverlening. Hij was iemand die het verschil maakte. Door zijn inzet hebben duizenden gezinnen de kracht en middelen gevonden om hun eigen problemen op te lossen, gesteund door hun sociale netwerk. Zijn nalatenschap leeft voort in de voortdurende toepassing en ontwikkeling van de Eigen Kracht-conferenties en de blijvende verschuiving naar een meer mensgerichte en empowerende benadering binnen de hulpverlening.
Canon podcast #15: Het archief van Wil van de Leur - deel 2
Canon-podcast #4 vertelde het verhaal van de reddingsoperatie van het archief van opbouwwerkvoorman Wil van de Leur (1944-2007). Anderhalf jaar later is het archief opgeschoond, voor een deel gedigitaliseerd, geordend en in kaart gebracht. Op 11 februari 2025 verzamelden zich voor de opening van het archief ten kantore van de BPSW in Utrecht een tiental oudgedienden uit het opbouwwerk. Zij halen fascinerende herinneringen op aan een bijzondere man wiens naam nu verbonden is met het belangrijkste opbouwwerkarchief van Nederland.
Met verhalen van Jan van Eeden, Jim Schuyt, Thijs van Mierlo, Anne van Veenen, Paul Vlaar en Joyce Hes.
Tevens deel 2 van een ministerie in het kader van Honderd jaar opbouwwerk 1925-2025. Meer informatie over eerdere afleveringen: klik hier.
feb11
Wil van de Leur-opbouwwerkarchief officieel geopend
Vandaag openden dochter Manon van de Leur en vriend/ex-collega/opvolger Jim Schuyt ten kantore van de BPSW het Wil van de Leur-opbouwwerkarchief. Het is het meest uitgebreide en overzichtelijke archief van het moderne opbouwwerk in Nederland. Een must voor elke hedendaagse community builder om te voorkomen dat het wiel opnieuw wordt uitgevonden.
De opening werd omlijst door treffende verhalen en anekdotes van generatiegenoten van Wil van de Leur, die nog eens onderstreepten dat deze frontman van het opbouwwerk een onvermoeibare, creatieve en bruisende trekker is geweest die prachtige initiatieven heeft genomen die vandaag nog steeds de moeite van het navolgen waard zijn. Dat kan dus via het Wil van de Leur-opbouwwerkarchief, dat grotendeels digitaal is ontsloten en (op afspraak) fysiek kan worden ingezien bij de BPSW.
Herpremiere van unieke documentatie over het opbouwwerk
In het kader van de activiteiten ter gelegenheid van Honderd jaar opbouwwerk 1925-2025 ging gisteren op het Movisie-plein na een halve eeuw vergetelheid een unieke documentaire over het opbouwwerk in herpremiere. Ik mocht de film inleiden. Meer over de context en de achtergronden van de film vind je hier in de Canon.
feb1
Na 15 jaar verlaat ik X (voorheen Twitter)
Na 15 jaar heb ik zojuist Twitter vaarwel gezegd. Ik was er de laatste jaren toch al niet meer actief. Het kostte ook de nodige moeite om mijn inloggegevens boven water te krijgen. En het was even zoeken om de juiste knoppen te vinden. Maar nu is het zover.
Ik heb er vijftien jaar opgezeten. In het begin met heel veel plezier. En succes, want Pieter Hilhorst en ik hebben met behulp van Twitter het Broodfonds een boost gegeven door het derde zelfstandige Boroodfonds in Nederland op terichten, waarna de Broodfondsen (overigens vooral door de inspanningen van de broodfondsmakers) zich door het hele land begonnen te verspreiden. Dat was in de tijd dat sociale media nog vooral een nieuwe vorm waren om snelle verbindingen te leggen en mensen zo direct en effectief mogelijk te informeren. Mij heeft het lange tijd enorm geholpen. Na zo’n tien jaar telde ik 6000 volgers.
Enfin, het verhaal is bekend. De vrijplaats werd bezet door anonieme krachten, die onder de dekmantel van pseudoniemen elke vorm van beschaving achter zich lieten en ongeremd hun vuil begonnen te spuiten. Toen Musk het overnam was het medium defintief een prooi van alle lieden die onder het mom van vrijheid van meningsuiting van geen enkele begrenzing meer willen weten. En ook niets op hebben met lessen die het verleden misschien met zich meedraagt.
Populisten verwijten de elite dat ze in een bubbel leeft. Nu hebben ze een geheel eigen bubbel, waar ze de redelijkheid hebben verdreven. Mijn oproep zou dan ook zijn dat ieder weldenkend mens dit zwarte toneel verlaat. Mijn voorspelling is dat de lol er voor het leger van anonieme zuurpruimen er snel af is. Met als risico dat ze dan naar die sociale media verhuizen waar ze opnieuw hun gram kunnen halen. Maar dat zien we dan wel weer.
feb1
Videoregistratie informatieavond Architectenbuurt
Op 22 januari 2025 organiseerde de Energiecommissie OHG een informatieve avond over verduurzaming van de Architectenbuurt. Met als onderwerpen: Welke initiatieven zijn er? Zijn woningen voldoende geïsoleerd? Zijn er zonnepanelen mogelijk? Wat kan Lieven de Key doen - de wooncorporatie die het grootste deel van de woningen beheert? Kunnen bewoners samenwerken?
Deze video is een registratie van de avond: 00:03 - Moderator Aad Verkleij licht het programma toe. 01:05 - Marian Prins, projectleider energietransitie, vertelt over de activiteiten van de Energiecommissie OHG. 6:54: - Marlies Uitdewilligen van de VvE-042 vertelt over de aanpak van haar VvE om te besluiten tot het plaatsen van zonnepanelen. 22:54 - Marian Prins vertelt op basis van de presentatie van Jasper Klapwijk (Zuiderlicht), die door omstandigheden was verhinderd, onder meer om via energiecoöperaties in de toekomst om door zonnepanelen opgewekte energie onderling uit te wisselen. 26:07 - Sam van de Poll (Lieven de Key) licht het verduurzamingsbeleid van woningcorporatie Lieven de Key toe. 41:16 - Vragen & discussie 1:20:50: Slotsom & vervolg
