|
jun 3
|
HET INFORMED CONSENT FORMULIER
of te wel: de vercookiesering van wetenschappelijk onderzoek
’Ergens ooit – maar nog niet heel lang geleden – vroeg iemand wat er eigenlijk met al dat onderzoeks- en interviewmateriaal gebeurde en of de privacy wel goed genoeg gewaarborgd was. Misschien was er wel eens iets misgegaan, een geval-Diederik Stapel bijvoorbeeld. Maar in plaats van dat te beschouwen als een uitzonderlijk, op zichzelf staand incident is bedacht dat er beleid nodig was waaraan iedere te goeder trouwe wetenschapper moest geloven.’
’Zo ontstond – vrijwel zeker in een Angelsaksisch land – het informed consent-formulier dat zich in no time verspreidde in de wereld van het sociaalwetenschappelijk onderzoek. Met als gevolg dat duizenden onderzoekers langs commissies moeten, met formulieren rondlopen die allemaal weer de computer in moeten, en samen met hun uitgeschreven en opgenomen interviews megaveel terrabytes in beslag nemen en waarvoor een vaste plek in de overhead moet worden ingericht.
’Het gebeurt. Nee, het is al gebeurd. Niemand vraagt nog waarom, of weet welk probleem hiermee precies wordt opgelost. Voor zover bekend is er geen beweging opgekomen van geïnterviewden en respondenten die om deze formulieren hebben gevraagd. Of van gedupeerden die juridische bescherming eisten van de door hun geleverde informatie.’
’Niemand weet wat het praktische nut ervan is, maar ergens, op zeker moment, zijn er gedreven regelneven en hoogopgeleide juristen aan het werk gegaan en vanaf dat moment was het onontkoombaar.’
’Dit is het zoveelste voorbeeld van hoe de logica van systemen de wereld van mensen annexeert en naar haar hand zet, onverwachte paden afsluit, creativiteit doodt en verantwoordelijkheid wegneemt. De informele sfeer waar volwassen mensen met elkaar afspraken maken over hoe ze met de inhoud van een gesprek omgaan, wordt vervangen door een standaardformulier waarmee alles officieel geregeld is. Het gesprek daarover hoeft niet meer gevoerd hoeft te worden en de facto heeft de toestemmingsverlener geen idee waar hij zijn akkoord aan gaat geven. Zo rukt bureaucratie, bijna ongemerkt, op in de dagelijkse levenssfeer. Zo worden we geleefd door formulieren en ontdaan van onze eigen verantwoordelijkheid.’
Wil je de hele bijdrage lezen op socialevraagstukken.nl. Klik dan op de afbeelding of hier.
Reacties LinkedIn:
Jan Rath, Professor of Urban Sociology at the University of Amsterdam
Zeer mee eens. Is onderdeel van die obsessie met ethisch handelen. Natuurlijk is zulk handelen belangrijk, maar van een professionele sociale wetenschapper mag worden verwacht dat hij of zij die regels al lang geleden geïnternaliseerd heeft. Dit is op Amerikaanse leest geschoeide schijnheiligheid, en het zoveelste voorbeeld van die vreselijke, wantrouwige en tijdverslindende bureaucratisering. O ja, er gebeurt nog iets. Veel van die formulieren veronderstellen een scientistisch soort van onderzoek, zeg het type onderzoek dat in laboratoria plaatsvindt en dat gecontrolleerd en voorspelbaar is. Maar zo zit de grote-mensen-wereld niet in elkaar. Wat moet je als je tijdens een pispauze van een politieke bijeenkomst iemand een interessante op erking hoort maken. Moet ik dan snel afknijpen, handen wassen, en een formulier tevoorschijn halen nog voordat die spreker uitgedrupt is? Of stel je onderzoek voor onder ongeletterden, of zware criminelen, of bankdirecteuren? De voorstanders van zware regelgeving hebben daar vast een antwoord op, maar in mijn onderzoekspraktijk wacht ik daar niet op.
Monique Flierman, Directeur EOP-nl, Promovenda, TOP-kinderfysiotherapeut
Onze ervaring is dat het gezinnen ook uitsluit van onderzoek. Met als gevolg weer hoog-opgeleide studie groep(helaas noemen we dat ook nog zo in onderzoeksbeschrijvingen) En in ons geval zagen ouders zelfs af van deelname aan een mooie interventie. Het niet begrijpen van de complexe IC taal, argwaan voor tekenen van papieren, eerdere nare ervaringen met instanties. Het kan en moet echt anders.
Annemiek Stoopendaal, Toezichthouder en onderzoeker in de zorg, organisatie antropoloog
Zelfs scriptanten moeten tegenwoordig de consentformulieren getekend aanleveren….ik vind het verschrikkelijk om een kwalitatief conversationeek interview te moeten beginnen of eindigen op zo’n niet passende bureaucratische manier. Dit, terwijl toestemming toch al expliciet wordt gegeven door het geven van het interview. En er veel meer vormen zijn om de respondenten inspraak te geven over hoe hun uitspraken worden verwerkt, denk aan focusgroepen waarin interpretatie plaatsvindt of membercheck.
|
