NL op solidariteit gebaseerde gezondheidszorg financieel superieur aan VS zorg. Mooie grafiek in @parool gisteren. pic.twitter.com/SNPoJ3Ty5R

— Jos van der Lans (@josvanderlans) 20 juli 2017

Zeven jaar nadat ik als voorzitter van de visitatiecommissie wijkenaanpak de Eindhovense Vogelaarwijk Woensel-West had bezocht, keerde ik er in november 2017 naar terug. Op verzoek van de Buurtonderneming Woensel-West verbleef ik een week in de wijk en sprak er met zo'n 25 betrokkenen over wat er de afgelopen jaren allemaal is veranderd. In het boekje Terug naar Woensel-West doe ik verslag van mijn bevindingen. Er is veel gebeurd in deze Vogelaarwijk, maar tegelijkertijd heerst er ongenoegen onder een deel van de autochtone bewoners. Emancipatiewinst brengt paradoxaal genoeg ook misnoegen en afgunst te weeg. Een fenomeen dat overigens niet uniek is voor Woensel-West.

Klik voor de bestelgegevens hier. Of download de tekst hier.

Hieronder treft u het Ten geleide, dat de Buurtonderneming Woensel-West, de drijvende kracht achter de veranderingen in de wijk, aan het boekje vooraf liet gaan:

Tien jaar geleden wees minister Vogelaar veertig wijken aan die meer dan gemiddeld kampten met grote sociale en economische problemen. Door gezamenlijke inspanningen van rijksoverheid, gemeenten, woningcorporaties en hulpverleningsinstellingen zouden deze wijken flinke stappen voorwaarts moeten gaan maken. De minister sprak zelfs optimistisch over kracht- en prachtwijken.

Drie van deze wijken bevonden zich op Eindhovens grondgebied: Doornakkers, De Bennekel en Woensel-West. Voor alle drie de wijken werden ambitieuze plannen gemaakt, een mix van sociale, economische en fysieke maatregelen. Maar voor Woensel-West bedachten de gemeente Eindhoven en woningcorporatie Sint Trudo, die als grootste sociale verhuurder de voortrekkersrol op zich had genomen, iets extra’s. Voor de uitvoering van de plannen werd gekozen voor een in de wijk opererende organisatie die slagvaardig zou kunnen opereren met korte en daadkrachtige lijnen maar wijkbewoners, naar gemeentelijke diensten en hulpverleningsinstanties. Dat werd de Buurtonderneming Woensel-West, een kleine organisatie geleid door twee mensen, één op de loonlijst van de gemeente, één op de loonlijst van Trudo en met een bestuur waar naast verschillende direct betrokken instanties ook bewoners zijn vertegenwoordigd.

Inmiddels zijn we tien jaar verder. Officieel lopen de actieplannen voor de veertig Vogelaarwijken in 2017 ten einde. In Woensel-West is in deze periode veel gebeurd. Er is nieuwbouw gekomen, er wordt nog zo’n vierhonderd nieuwe woningen gerealiseerd. Basisschool ’t Palet is boven zichzelf uitgestegen en werd in 2013 uitgeroepen tot de beste basisschool van Brabant. Nergens in Eindhoven zijn bovendien zoveel wijkbewoners actief betrokken bij activiteiten als in Woensel-West. Maar er is ook onvrede. De problemen achter de voordeur zijn niet verdwenen, evenals de armoede en de werkloosheid. Oudere bewoners hebben moeite met de veranderingen in hun wijk. Van een integrale aanpak van sociale problemen, eensgezind gedragen door alle verantwoordelijke instanties, is lang nog niet altijd sprake.

Hoe nu verder? Het einde van de Vogelaar-wijkenaanpak is een uitgelezen moment om te evalueren en naar de toekomst te kijken. De Buurtonderneming Woensel-West wil het daarbij niet laten bij droge statistieken. Zij vroeg de toonaagevende publicist Jos van der Lans om in Woensel-West een kijkje te nemen. Hij kende Woensel-West, want in 2010 was hij voorzitter van de visitatiecommissie die de voortgang van de Eindhovense wijkaanpak onderzocht. Proef de wijk, praat met mensen, bezoek initiatieven en instanties, laat ons weten wat je ervan vindt en hoe het verder moet – dat was grosso modo de opdracht.

In dit boek leest u zijn bevindingen nadat hij zich een volle week vol overgave aan de wijk en vooral aan de mensen die er wonen en werken heeft overgeleverd. Hij is onder de indruk van wat er tot stand is gekomen, maar toont zich ook geschrokken door de reacties. Hij is enthousiast over wat de Buurtonderneming heeft gepresteerd, maar legt de vinger ook op de tekortkomingen. Voor de Buurtonderneming Woensel-West inspireert zijn reportage om het gesprek over de komende tien jaar aan te gaan met alle organisaties die betrokken zijn bij Woensel-West. Er moet in de prachtwijk Woensel-West namelijk nog veel gebeuren. Jos van der Lans vat het in de laatste zin van dit boekje kernachtig samen, daarom verklappen we die nu maar meteen: ‘Er is met de Buurtonderneming een vooruitgeschoven post gecreëerd die namens gemeente en woningcorporatie de publieke zaak vorm geeft. Dat is nog niet af, het is ook nog onvolkomen, maar het is wel een fascinerende basis om daar over door te denken en op voort te bouwen.’

Download hier de pdf

Prima campagne van @decorrespondent : Maak je gemeente #SCHULDVRIJ. Bestook lokale politici met oplossingen! https://t.co/QtRelNKdp3pic.twitter.com/MgQnA0Rtmj

— Jos van der Lans (@josvanderlans) 19 juli 2017

De Helling, tijdschrift voor politiek en cultuur, dat wordt uitgegeven door het Wetenschappelijk Bureau van Groen Links, bestaat dit jaar 30 jaar. Het kwartaalblad verscheen in 1987 voor het eerst, en kwam voort uit de drie noodlijdende bladen van de wetenschappelijke bureaus van de CPN (Komma), PPR (Radicale Notities) en PSP (Socialistisch Perspectief). De Helling was GroenLinks-avant la lettre, want GroenLinks ontstond pas drie jaar later in 1990. Om stil te staan bij het 30-jarig bestaan van dit behoorlijk unieke tijdschrift (dat qua oplage tot de grotere uitgaven van de wetenschappelijk bureaus behoort) leidde ik vandaag een gesprek tussen de drie hoofdredavteuren die ieder tien jaar achter elkaar leiding hebben gegeven aan het kwartaaltijdschrift. Dat zijn: Henk Krijnen (1987-1997), Erica Meijers (2007-2017) en Jelle van der Meer (1997-2007). Dat ik dat mocht doen is te danken dat ik in de beginjaren in de redactie heb gezeten en ook ondere latere hoofdredacteuren met een zekere regelmaat in de Helling geschreven heb. Het bverslag van het gesprek verschijnt in het jubileumnummer van de Helling dat in septembner verschijnt. Op zaterdag 7 oktober viert het tijdschrift met een symposium haar 30-jarige jubileum.

Vanaf dit jaar schrijf ik een column voor Huurpeil, het nieuwe kwartaaltijdschrift van de Woonbond. Hieronder de tweede aflevering, die in mei al verscheen maar abusievelijk niet in mijn weblog is terechtgekomen. Bij deze alsnog.

Hoezo?

Als je beweringen maar vaak genoeg herhaalt komen ze vanzelf in de buurt van waarheden. En als ze eenmaal die reputatie hebben verworven dan zijn er niet steeds minder mensen die deze beweringen nog ter discussie stellen. In de volkshuisvesting wemelt het van zulke beweringen die het statuut van vanzelfsprekendheid hebben bereikt. Bijvoorbeeld de bewering dat we in Nederland veel te veel huurwoningen hebben. Van oudsher is dat liberale kanttekening bij een traditioneel nationaal aangestuurd volkshuisvestingsbeleid. Maar door het alsmaar te herhalen, heeft de bewering uiteindelijk het beleidsdenken geïnfecteerd en is het tot een uitgangspunt verheven. Als er ergens in onze steden weer een stukje land vrijkomt voor woningbouw, dan mag je blij zijn als daar 30 procent sociale huurwoningen op wordt gerealiseerd. Maximaal! Maar waarom eigenlijk geen 60 procent? Er is immers een enorme groei van startende huishoudens, van zzp’ers, van gescheiden mensen, van flexwoners - allemaal types die liever huren dan kopen. Steevast is dan het antwoord: we hebben al genoeg huurwoningen.

De onderzoeksjournaliste Mirjam de Rijk is iemand die in zo’n situatie zegt: Hoezo? Waar blijkt dat uit? Is het niet gewoon omdat er op deze wijze meer verdiend kan worden door gemeenten en projectontwikkelaars? Zij begon een paar jaar geleden met het nauwgezet fileren van dogma’s in de wereld van economen (zoals: flexibilisering van de arbeidsmarkt is goed voor de economie, de staatsschuld is te hoog), vroeg zich vervolgens af of het waar is dat pensioenfondsen te weinig geld zouden hebben voor het uitkeren van pensioenen (het is maar hoe je het berekent), stortte zich op de gezondheidszorg en is onlangs begonnen om de vanzelfsprekendheden van de volkshuisvesting eens grondig door te lichten.

Het is het type journalistiek waar in bepaalde buitenlanden een hetze tegen gevoerd wordt en waar ook in ons land in de geschreven media steeds minder ruimte is. Niet voor niks dat Mirjam de Rijk De Groene Amsterdammer als werkterrein heeft gekozen, want dit weekblad is een van de weinige journalistieke plekken die volop ruimte biedt aan deze vorm van hoezo-journalistiek. Zij start met ogenschijnlijk simpele vragen. Bijvoorbeeld de vraag: waarom kunnen we eigenlijk niet gewoon grote aantallen goed betaalbare woningen bouwen voor de middensegmenten? Wat houdt ons tegen om de huren met tien procent te verlagen? Het zijn vragen die ingewijden niet meer stellen, beneveld als zij zijn door de vanzelfsprekendheden waar de beleidswerkelijkheid op is gestoeld.

Maar De Rijk komt op deze wijze wel allerhande ongerijmdheden op het spoor. Zo zorgde minister Bloks oproep bij zijn aantreden om een miljoen corporatiewoningen te verkopen (want ‘we’ hebben immers teveel sociale huurwoningen) dat beleggers liever corporatiewoningen overnamen (want dat levert een hoger en gemakkelijker rendement op) dan dat zij investeerden in nieuwbouw voor het zogenaamde middensegment. Sowieso verwijst De Rijk de veronderstelling dat er een overschot aan sociale huurwoningen op verschillende manieren naar het rijk der fabelen: als je alleen al naar de huishoudinkomens kijkt is het aantal huishoudens dat er recht op heeft (2,63 miljoen) aanmerkelijk groter dan het aantal beschikbare woningen (2,47 miljoen).

Alle analyses van Mirjam de Rijk leiden tot een en dezelfde conclusie. Of het nu het wonen is of de zorg: op een markt laat privaat kapitaal geen geld lopen omwille van sociale doelen als betaalbaarheid of toegankelijkheid. Daar waren we de laatste jaren door schade en schande natuurlijk zelf ook al achter gekomen. Maar waar Mirjam de Rijk ons toe aanspoort is dat er een volgende stap moet worden gemaakt. We moeten alle waarheden die het marktdenken de laatste decennia in ons beleidsdenken heeft weten te verankeren aan een kritische ondervraging onderwerpen. Hoezo geen huurverlaging? Hoezo een inkomensgrens van 36.000 euro? Hoezo maar 30 procent? We moeten de volkshuisvesting simpelweg opnieuw durven uit te vinden.

Deze column verscheen in juni in Huurpeil, nr. 2, 2017. Huurpeil is het nieuwe kwartaalmagazine van de Woonbond.

PS: De artikelen van Mirjam de Rijk verschenen op 8 maart en 12 april en zijn op de website van de Groene Amsterdammer –www.degroene.nl -  te raadplegen.

Ervaringsdeskundigheid lijkt het nieuwe buzz-woord in de wereld van zorg en welzijn. Je struikelt erover in de beleidsnota’s, de vakpers of op relevante websites. Er zijn inmiddels ook verschillende opleidingen, er zijn onderzoeksprogramma’s en er is voor de geestelijke gezondheidszorg al een heus beroepscompetentieprofiel. Er zijn zelfs al veel gevraagde boegbeelden, zoals de Utrechtse ervaringsdeskundige en onderzoekster Wilma Boevink die er in april op promoveerde. Niet onbelangrijk is tenslotte dat er de nodige geldpotjes en innovatiegelden zijn gekomen om deze ontwikkeling verder te stimuleren. Ervaringsdeskundigheid is, kortom, hot. Geen zichzelf respecterende instelling binnen de geestelijke gezondheidzorg, verslavingszorg, maatschappelijke opvang, armoedebestrijding, arbeidsparticipatie en schuldhulpverlening kan er anno 2017 omheen.

Ook het Leger des Heils niet. Ruim vijf jaar is men binnen de werkeenheid Limburg-Brabant van het Leger des Heils bezig om ruimte te maken voor ervaringsdeskundigheid binnen de organisatie. Het begon met het sluiten van een klassieke 24-uurs opvangvoorziening in Maastricht, maar inmiddels draaien er overal in het werkgebied door ervaringswerkers opgezette peersupportgroepen. Directeur Hans Martin Don vroeg mij om op zoek te gaan naar het verhaal achter deze verandering. Lees hier het verslag van mijn rondreis door de wereld van ervaringsdeskundigheid.

Het begint zo:

Marcello van den Anker had zich er bijzonder druk om gemaakt. Een paar maanden geleden had hij nog geen flauw idee wat een pitch inhield, nu had hij een week ervoor gehoord dat hij er een moest houden in Maastricht. Zijn gehoor zou bestaan uit een gezelschap deskundigen dat moet adviseren wie er in de Limburgse hoofdstad met het thema ervaringsdeskundigheid in de wijk aan de slag zou mogen. En dat waren niet de eersten de besten had Marcello gegoogeld, Jim van Os, hoogleraar psychiatrische epidemiologie en hoofd van de afdeling Psychiatrie en Psychologie van het Maastricht Universitair Medisch Centrum, Philippe Delaspaul, hoogleraar innovatie geestelijke gezondheidszorg in Maastricht en Leuven en Ab Klink ex-minister van VWS en voorzitter van de Raad van Bestuur van zorgverzekeraar VGZ. Niet bepaald een gezelschap waar Marcello dagelijks mee te maken heeft dus. En het ging wel ergens om, want niet alleen het Leger des Heils Limburg-Brabant, waar Marcello van den Anker sinds drie jaar als beleidsmedewerkers ervaringsdeskundigheid aan is verbonden, maar ook andere organisaties zouden pitchen. Wie het overtuigendste verhaal zou hebben zou ook de grootste kans maken om in Maastricht in een aantal wijken verder te mogen gaan met de inzet van ervaringsdeskundigheid.

Marcello van den Anker (links) en Hans Martin Don

Marcello doet zijn verhaal een week later tijdens een peersupportgroep die in Maastricht sinds hij bij het Leger werkt elke week op dinsdagmiddag bijeenkomt. Rondom de tafel zitten vijf mannen en een vrouw, op de tafel liggen de nodige pakjes shag, op de lichamen prijken aandachttrekkende tatoeages. Iets na twee uur had Marcello de bijeenkomst geopend door zoals elke keer de negen regels van de groep voor te lezen. Het zijn regels die de leden veiligheid en geborgenheid geven: spreek voluit en weet dat het onder ons blijft. Daarna begint het gebruikelijk rondje: iedereen vertelt wat hij/zij de afgelopen week heeft meegemaakt. Alle aanwezigen zijn inmiddels als vrijwilliger betrokken bij andere peersupportgroepen of activiteiten van het Leger elders in het werkgebied.

Dat was in het begin van de groep, zon drie jaar geleden wel anders. Toen lagen de meesten nog stevig met zichzelf overhoop; ze worstelden met hun verslaving, er hingen veroordelingen boven het hoofd, ze hadden gedoe met de huisvesting, om nog maar te zwijgen over schulden en de permanente dreiging om terug te vallen in gedrag waar ze van af wilden. Maar drie jaar later hebben ze hun leven zo goed en zo kwaad als het kan redelijk op de rails. Ze geven voorlichting, draaien zelf peersupportgroepen, zoeken contact en bieden steun aan andere dak- en thuislozen en komen dus elke dinsdagmiddag naar deze groep. Om hun verhaal te doen, om elkaar te ondersteunen, en bij de les te houden. Emma vertelt over haar groepswerk in Heerlen; Paul over de moeite die hij had met een verhuizing die als gevolg had dat hij de verleiding niet kon weerstaan en 100 euro vergokt heeft en Marcello blikt terug op zijn pitch.

Het lijkt er op alsof zijn adrenaline opnieuw opspeelt, zo verhit doet Marcello zijn verhaal. En verontwaardigd ook. ‘Wat is dat voor rare toestand. Een pitch? Voor mensen die ik nog nooit eerder gezien had. Ik moest op de gang wachten. Vijf minuten had ik. Vijf minuten!’

Voor de zekerheid had hij zijn baas, Hans Martin Don, de avond ervoor toch maar even gebeld. Die had hem gezegd: vertel maar gewoon wat je doet en waarom, en verspeel niet te veel tijd aan je verontwaardiging. Dat had hij gedaan, in vier minuten, om de laatste minuut toch even te gebruiken voor zijn frustratie over deze gang van zaken. En hij was zijn verhaal begonnen met de vaststelling dat hij blij was dat het panel het idee had dat de inzet van ervaringsdeskundigheid iets nieuws was, maar dat hij al vijftien jaar niks anders deed.

Zijn verhaal sorteerde het gewenste effect. Hij maakte indruk. Psychiater Jim van Os vroeg of hij hem een keer uitgebreid mocht interviewen. De kans dat het Leger in drie Maastrichtse wijken met het opzetten van peersupportgroepen aan de slag kan gaan, was behoorlijk toegenomen. ‘Weer een stap verder’, zo besluit Marcello zijn bijdrage aan het rondje ‘hoe was de week’.

Klik hier voor het volledige verhaal.