Bekijk hier de digitale versie van het boek.
Of download hier de pdf-versie.


Op 16 april 2015 nam Peter Nouwens na negentien jaar afscheid als bestuurder van Prisma, een grote zorginstelling voor mensen met een verstandelijke beperking in Brabant. Daarmee komt een einde aan een dienstverband van bijna veertig jaar. Dat begon in 1974 toen hij zich aanmeldde voor de interne opleiding van Huize Assisië als leerling Z-verpleging. Zijn carrière in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, in 1974 nog ronduit zwakzinnig of zwakbegaafd genoemd, omspant een periode van heftige veranderingen.

Ter gelegenheid van het afscheid van Peter Nouwens heeft Jos van der Lans in opdracht van Prisma de recente geschiedenis van de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, de geschiedenis van Huize Assisië en Prisma, en tenslotte de loopbaan van Peter Nouwens verknoopt tot een minibiografie. Hieronder het voorwoord.

Toppers

Op 18 juni 2014 trotseerden negen jongeren van Prisma het noodweer en bedwongen ze op hun fiets de 1.912 meter hoge Mont Ventoux in Frankrijk, de legendarische Tour-de-France-berg van de buitencategorie. De Ventoux is een afschrikwekkende puist, van ver zichtbaar in het Franse landschap, op wiens flanken de Engelse wielrenner Tommy Simpsom in 1967 de dood vond. De Prisma-jongeren hadden zich met hun buddies maanden voorbereid op deze barre tocht. Al hun inspanningen zijn beschreven in het prachtige boek Toppers dat Piet de Kroon schreef over deze gedenkwaardige onderneming.

Eén anekdote vertelt dit boek niet, omdat hij meer zegt over Peter Nouwens dan over de negen jonge Prisma-helden die deze dag boven zichzelf uitstegen. De Prisma-bestuurder staat die dag op de top om zijn jongens toe te juichen en te feliciteren. Hij geeft Jimmy meteen na aankomst zijn buil shag, zodat hij kan doen wat hij zich al die tijd heeft voorgenomen: boven op de Mont Ventoux een shaggie roken. Maar hij is ook getuige van de teleurstelling van Eric die na het bereiken van de top een kaarsje wil aansteken voor zijn oma in de kapel net onder de top. De kapel is echter gesloten. De teleurstelling is groot. ’s Avonds als de jongens al zijn vertrokken, besluit Peter naar de kerk in Sault te gaan om namens Eric alsnog dat kaarsje aan te steken. Hij had het niet aangekondigd, hij had het tegen niemand gezegd, het had ook niet gehoeven. Maar hij wilde iets afmaken wat een van de jongens zich had voorgenomen.

De anekdote zegt veel, zo niet alles, over Peter Nouwens. Het zegt iets over zijn enorme betrokkenheid bij de mensen waar Prisma voor werkt. Wie ooit door hem is rondgeleid op het terrein waar vroeger Huize Assisië was gevestigd, zal zich herinneren dat Peter Nouwens iedere opduikende en rondlopende cliënt kent, en alle cliënten kennen hem. Zo’n rondleiding duurde ook altijd aanzienlijk langer dan was voorzien. De anekdote zegt ook iets over Peter Nouwens als bestuurder, over zijn stijl, zijn gedrevenheid, zijn inzet, over het meer doen dan strikt noodzakelijk is. De anekdote zegt, tenslotte, iets over Prisma als instelling die erop uit is om van beperking een mogelijkheid, een kracht te maken. Peter Nouwens heeft dat altijd uitgestraald. Aan alle beleidsmatige en bestuurlijke tafels, in al zijn persoonlijke contacten. Maar ook op de momenten dat niemand het ziet, zoals die avond op 18 juni 2014. Voor Eric. Gewoon, omdat het goed was. Omdat het iets afmaakte.

In april 2015 neemt Peter Nouwens afscheid als voorzitter van de Raad van Bestuur van Prisma, nadat hij – overigens samen met Henk Boot (tot 2009) en Jaap de Bruin (vanaf 2009) - negentien jaar leiding heeft gegeven aan de organisatie. Succesvol, want sinds zijn aantreden is de begroting zoals hij het zelf zegt: ’vier maal over de kop gegaan’ en heeft de organisaties zich verspreid over zo’n honderdvijftig locaties in Brabant.
Het bijzondere is echter dat het verhaal van Peter Nouwens nog veel verder terug gaat. Het begint in 1974, het jaar dat Nieuw Dennendal ontruimd werd door de politie. Een paar maanden later begon Peter Nouwens als leerling Z-verpleging aan de interne opleiding van Huize Assisië, de grote inrichting in Biezenmortel, dat in 1996 – toen hij bestuurder werd – opging in Prisma. Zijn carrière in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, in 1974 nog ronduit zwakzinnig of zwakbegaafd genoemd, omspant dus een periode van maar liefst veertig jaar. Hij is er een paar keer tussenuit geknepen, maar steeds keerde hij terug in dat vreemde dorp daar in Biezenmortel.
Zo was hij deelgenoot van een geschiedenis van heftige veranderingen. Tussen de zwakzinnigenzorg op grote inrichtingsterreinen van 1974 en de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in tal van kleinschalige voorzieningen van 2014 zit een wereld van verschil. Van die veranderingen was Peter Nouwens niet alleen getuige, hij speelde er een actieve rol in. Hij was er in Prisma-verband ook een inspirerende architect van.

Dat is een unieke geschiedenis. Welke bestuurder is ooit begonnen als leerling-verpleger? Welke bestuurder in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking heeft zo intensief mee gekneed en mee ontworpen aan de vele veranderingen die zich in deze tak van zorg hebben voltrokken? Dat zijn er niet veel, en als ze er nog wel zijn dan worden ze met de dag zeldzamer. Het is daarom een geschiedenis die het verdient om geboekstaafd te worden. Peter Nouwens’ afscheid biedt daar een uitgelezen moment voor, zo meenden Esther Vaarties en Frank Peeters, beiden lid van het managementteam van Prisma. Zij namen het initiatief tot dit boekwerk.
In het verhaal dat op de volgende pagina’s wordt verteld, mengen zich drie werkelijkheden. De werkelijkheid van het landelijke beleid, van de worstelingen met nieuwe denkbeelden zoals die van Nieuw Dennendal, met Jolanda Venema, met de stijgende kosten en ontmantelde inrichtingen; de werkelijkheid van een zorgorganisatie die zich ontwikkelt van een in zichzelf gekeerde instelling naar de voorhoede van de moderne zorg, en tenslotte de werkelijkheid van Peter Nouwens die zijn eigen ontdekkingsreis in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking laat uitmonden in een krachtige visie over de rol van mensen met een beperking in de samenleving. Het is alles bijeen de gedreven geschiedenis van Prisma met een hoofdrol voor een visionaire bestuurder die zijn loopbaan vol overgave in het teken heeft gezet van de emancipatie van mensen met een verstandelijke beperking.
Van Prisma neemt hij nu afscheid, van de mensen waar hij zich met ziel en zaligheid voor inzette niet. Die kunnen ook de komende jaren onverminderd op hem rekenen. Met een shaggie, een kaarsje of alles wat nodig is om zijn passie te laten spreken.