Wat bindt burgers aan de samenleving? Hoe kan binding worden gestimuleerd? Welke vormen neemt zij aan in een moderne netwerksamenleving? Hoe kan betrokkenheid van mensen bij die samenleving worden bevorderd? Dit type vragen bracht in de zomer van 2011 vier organisaties (WRR, Nationale Goede Doelen Loterijen, de Stichting DOEN en SOCIRES) op het idee om daar in een achttal workshops antwoord op te zoeken. Zij vroegen Jos van der Lans om naar aanleiding van de discussies deze publicatie te verzorgen.

Centraal staat in deze publicatie de wijze waarop de institutionele orde functioneert, de wijze waarop in de wereld van overheden, instellingen en dienstverlenende organisaties de omgang met burgers vorm krijgt. Deze ‘systeemwereld’ is in toenemende mate losgezongen van de ‘leefwereld’. Een groot aantal instellingen in de publieke sfeer zijn door hun grootschaligheid en hiërarchische organisatievormen in gijzeling genomen door een bureaucratische logica. Niet alleen energieke burgers, maar ook gedreven professionals lopen daar in vast.

Het kan ook anders. Er zijn initiatieven waarin een andere wijze van omgang met burgers zichtbaar wordt. Dat laat zich het best laat aflezen aan de opkomst van het eigenkrachtdenken. Centraal daarin staat het idee van eigenaarschap. De moderne verzorgingsstaat heeft burgers op tal van levensterreinen onteigent. Veel vernieuwingen en initiatieven in de samenleving zijn er op uit om deze zeggenschap weer terug te nemen.

Zij hechten zich nogal eens aan een plek, een territorium. Er is een plek, een gebouw, een voorziening nodig die burgers zich kunnen toe-eigenen. Dat is de sfeer waarin het vertrouwen hersteld kan worden, het bindingslaboratorium. Dat is een beweging van onderop. Een herontwerp vanuit de institutionele wereld op basis van de zuurstof van de leefwereld. Daarin is een hoofdrol weggelegd voor de werkwoorden die tijdens de workshops het meest in de mond werden genomen: Loslaten, vertrouwen, verbinden.

Inhoudsopgave

1. Wisselende stemmingen
Introductie
2. De woorden
Een eerste verkenning
3. De tegenstrijdigheid
De beweging en de onmacht
4. De kloof
Systeemwereld versus leefwereld
5. De oversteek
De logica van burgers
6. Het eigenaarschap
Vertrouwen in burgers
7. Burgers, netwerken en lokaliteiten
Het einde van de achterban
8. Binding revisited
Systeemkritiek in plaats van cultuurkritiek
9. Van onderop
Epiloog

DOWNLOAD TEKST