Er bestaat een oude linkse wijsheid en die luidt: bezuinigen kan je beter aan rechts overlaten. Wie hierover vandaag de dag op de burelen van linkse fracties in de Tweede Kamer navraag zou doen, zal vermoedelijk nog maar weinig aanhangers van deze wijsheid aantreffen. Dit kabinet, zo zullen onze linkse vrienden zeggen, bezuinigt niet, dit kabinet vernietigt. Nee, dat zou links toch veel beter doen.
Eerlijk gezegd ben ik daar nog niet zo van overtuigd. Even ter herinnering: ook GroenLinks wilde ruim 16 miljard bezuinigen, ‘slechts’ anderhalf miljard minder dan Rutte c.s. nu van plan is. Ja, en dan komen we altijd op de proppen met 11 miljard hypotheekrente-aftrek, maar een kind weet dat je die ombuiging niet in een paar jaar kan realiseren. Dat is – if ever - lange termijnwinst.

Nee, ook onder links waren de kosten van de AWBZ, de groei van de pgb’s, de uitgaven van de sociale zekerheid niet veilig geweest. Het was vast en zeker allemaal redelijker en eerlijker verlopen (daar gaan we dan maar even van uit), maar dat het mes er in had gemoeten daar hoeft niemand aan te twijfelen. De vraag is dan wel hoe? Wat zou het linkse verhaal zijn dat bij deze gigabezuinigingen verteld zou worden?
Daarover hoor ik bitter weinig. Is er eigenlijk wel een linkse hervormingsagenda? In Engeland is er een heftig debat gaande over David Camerons-parool ‘the Big Society’. In dat debat gaat het over de verhouding staat-burgers, over de onmacht van de bureaucratische ordeningen, de gulzigheid van instituties en de kracht van community’s. Het spannende aan dat debat is dat daar ook de opvattingen van links over bijvoorbeeld zoiets als overheidsverantwoordelijkheid aan het schuiven zijn.

Zo’n debat zou links in Nederland ook moeten aangaan. In zo’n debat ontkomt links er niet aan om heel kritisch te zijn over het feit dat relatief gezien nergens in de beschaafde wereld zoveel burgers op de declaratierol van publieke instanties (jeugdzorg, UWV, DWI, reclassering, gevangenissen, GGZ, schuldhulp, passend onderwijs, etcetera) staan als in Nederland. En dat het ook nergens zo omslachtig en bureaucratisch is georganiseerd als hier. En dat burgers als puntje bij paaltje komt nauwelijks enige controle hebben op deze apparaten. Laat staan dat mensen aan de onderkant van de samenleving er nu zoveel beter van worden.
Dat schreeuwt om een links perspectief. Wat er (nog?) niet is. Zolang het rond dit soort fundamentele kwesties stil blijft in het linkse kamp, is die oude linkse wijsheid daarom zo gek nog niet.

Deze column verschijnt in het GroenLinks Magazine van juli.

Samenvatting Publicist Jos van der Lans volgt de bewonersparticipatie al jaren, verbaasde zich als een van de voorzitters van de Commissie wijkaanpak over de werkwijze bij de 40 Vogelaarwijken. Van der Lans stelt dat op papier de bewoners centraal staan, maar dat corporaties en gemeenten een enorme bezwarenfabriek beheren die gaat draaien zodra er concrete voorstellen komen. Ondanks budgetten en vouchers komen burgers niet ‘met hun vingers aan de macht’.

Er tekenen zich – wellicht door de bezuinigingen – momenteel andere verhoudingen af. Het moment om door te pakken en mensen hun eigen leefomgeving terug te geven. In Nederland zijn we eraan gewend om eerst alle risico’s af te dekken en dan pas te beginnen. Als we daar een breuk in kunnen forceren en we zetten creativiteit in, zitten we over tien jaar tenminste niet weer over bewonersparticipatie te praten.

Psycholoog René Diekstra heeft beelden gepubliceerd waarop te zien is hoe een bejaard familielid in een verzorgingshuis bestolen wordt. De beelden zijn te zien op de website DailyChannelTV.com. Op de opnames is zien hoe een personeelslid, na de vrouw eerst op het toilet te hebben gezet, de portemonnee uit haar tas pakte en daar geld uithaalde.

Diekstra meldde begin deze maand al over de beelden te beschikken. Nadat het geld dat familie regelmatig in de portemonnee van de oude vrouw deed voor dagelijkse uitgaven steeds wel heel erg snel opraakte, bracht de familie een opnameapparaatje aan. De psycholoog stelt geschokt te zijn door commentaren van onder meer de politie, dat nergens zoveel wordt gestolen als in verzorgingshuizen, maar dat bewijs steeds ontbreekt. Een oproep begin deze maand aan mensen met soortgelijke ervaringen om zich te melden, leverde volgens de psycholoog al honderden e-mails op.

Bron: www.zorgwelzijn.nl.

Het is tijd voor de derde Zomer in de Tolhuistuin en de laatste voordat het paviljoen definitief de hotspot wordt van Amsterdam(-Noord). Want na een lange aanloop gaat het nu hard. De verbouwing van het paviljoen is in volle gang. We gaan ervan uit in december eindelijk de deuren te kunnen openen. Vanaf dat moment is de Tolhuistuin elke dag open. Met drie zalen, twee expositieruimtes, twee dansstudio’s en natuurlijk het uitgestrekte café-restaurant met terras aan het IJ.

Ook het park is dan dagelijks open voor publiek. Daarom krijgt het op dit moment nog een stevige opknapbeurt, zodat groen en bomen de toeloop van mensen aankunnen. De Noordkop is omgetoverd van een parkeerplaats in een sfeervol pleintje aan het water. En de vier kleinere gebouwen rond het park zijn bezet met een scala aan kunstenaars en creatieve geesten.

Deze zomer maken we van de Tolhuistuin officieel het slechtst bewaarde geheim van Amsterdam. Dat sprookjespark in Noord, vlakbij de pont, met de bomen en de lichtjes en de muziek en de cocktails – iedereen die het vorig jaar nog niet ontdekt heeft verwachten we nu. Want Noord ontmoet de wereld in de Tolhuistuin, kopte het Parool, en zo is het.

Wat je hier gaat zien komt soms van heel ver. Destroyer, de zanger met de deathmetalnaam, uit Vancouver. Bombino, de Jimi Hendrix van de Sahara, uit Niger. De acteurs van Oidipus in Egypte, een voorstelling van Sabri Saad al Hamus, uit Cairo. Rapper Baloji uit Congo. Het Old Bridge Quartet uit Mostar.

Maar net zo vaak komt het van hier om de hoek. Acht korteverhalenschrijvers gingen op zoek in Noord. Kunstenaars uit de buurt staan op de Kunstkoopzondag. Laye regelt de Europese toernee van zijn Lions of Africa vanaf het Jac P. Thijsseplein. HotMamaHot heeft zijn basis in de benzinepomp aan de Leeuwarderweg. En het huisje van Noordjes Kinderkunst staat aan de Ranonkelkade.

Op zaterdag 24 juni is iedereen van harte welkom om te kijken en luisteren naar de Open Garden: een muzikale reis langs de verschillende werelden van de Tolhuistuin.

We hopen jullie te zien!

Chris Keulemans, artistiek directeur en Rob Veldhuijsen, zakelijk directeur

Vrijdag 1 juli 2011, Nicis Institute, Den Haag

De Visitatiecommissie Wijken onder leiding van Wim Deetman, René Scherpenisse en Jos van der Lans, presenteert op 30 juni 2011 haar resultaten. In samenwerking met de Visitatiecommissie organiseert Nicis Institute de dag erna op 1 juli een Actualiteitencollege over het eindrapport, getiteld 'De toekomst van de wijkaanpak: doorzetten en loslaten'.

Jos van der Lans en Scief Houben van de Visitatiecommissie lichten tijdens het Actualiteitencollege hun ervaringen, observaties en bevindingen toe. Els Tieman van de Directie Wijken van het ministerie van BZK verzorgt de introductie van dit college, onder leiding van Marianne van den Anker van Nicis Institute. Het college is bedoeld voor bestuurders en stedelijke professionals werkzaam in een krachtwijk, een 40+ wijk, een krimpgebied, in de frontlijn of daar buiten.

Welke elementen uit de wijkaanpak zijn succesvol? Wat werkt? Wat zijn de resultaten? Meer ruimte voor bewoners en aandacht voor de wijkeconomie zijn door de commissie en de afzonderlijke visitaties van de 40 krachtwijken veelvuldig genoemd. De vragen wat dat betekent en hoe je dat doet, staan centraal tijdens dit Actualiteitencollege. Ook hoort u waarom de 'Achter de Voordeur aanpak' waarbij multiprobleemgezinnen vanuit de frontlijn met wijkcoaches of interventieteams worden ondersteund, een veelbelovende aanpak is. De visie op de beste strategie voor het duurzaam boeken van resultaten in de wijk, kunt u een dag na de officiële presentatie het beste horen van leden van deze commissie zelf. Zij nemen u mee in een reis van 'doorzetten' en 'loslaten' en het binnen de wijkaanpak ontwikkelen van een 'sustainable economie'. In de vorm van een college, met ruimte voor het stellen van vragen, wordt u in korte tijd geïnformeerd over de bevindingen. Het Actualiteitencollege biedt de mogelijkheid om kennis te nemen van het eindrapport en met de leden van de Visitatiecommissie in gesprek te gaan. Bovendien ontvangen alle deelnemers een exemplaar van het rapport.

Het Actualiteitencollege wordt gehouden op 1 juli 2011 bij Nicis Institute, Laan van Nieuw Oost Indië 300 in Den Haag. Zaal 300 van 10.00 tot 12.30 uur (incl. een broodje).

Nicis Institute Laan van N.O. Indië 300 2593 CE Den Haag Postbus 90750 2509 LT Den Haag T +31 (0)70 344 09 66 www.nicis.nl info@nicis.nl

De Filmschool Iriszorg die begin dit jaar de trailer en de dvd maakte van de Eropaf-lezing heeft na de registratie van de lezing ook de opnames gemaakt van een promotietrailer van Piet-Hein Peeters, de Nijmeegse journalist die de discussie leidde. Het is een grappig filmpje geworden, waarin ik een hoofdrol vervul zonder wat te zeggen of in beeld te zijn.

'Binnenkort, wanneer ik voldoende moed heb verzameld, ga ik de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl op mijn borst laten tatoeëren. In spiegelbeeld. Zodat ik ze elke ochtend tijdens het tanden poetsen even kan inprenten. Ik twijfel nog over de versieringen bij de tekst. Een vrouwe justitia die verdacht veel lijkt op Jet Bussemaker? Of toch Jos van der Lans met in zijn ene hand een Kalashnikov en in de andere de canon sociaal werk?

Zo begint de Oldenzaal opbouwwerker Teun Hofmeijer zijn column op Zorg+Welzijn, waarin hij prachtig verhaalt hoe hij als nieuw soort professional op het ene moment de hemel in wordt geprezen, maar op het volgend emoment in de dagelijkse realiteit vastloopt op de leemlaag van kantoorwerkers. Lees zijn hele column op Zorg+Welzijn.

Op de website van Zorg + Welzijn staat een interview te lezen met collega Nico de Boer (foto rechts) over ons essay: Burgerkracht. De toekomst van het sociaal werk in Nederland.. De kop: ‘Aan de welzijnsinstelling als supermarkt komt een eind'
Hieronder een fragment:

‘Dat welzijn zo kwetsbaar is, komt doordat die instellingen zich hebben laten deformeren tot welzijnssupermarkten, leveranciers van welzijnsproducten. Het systeem van beleidsgestuurde contractfinanciering is een eenzijdige onderhandeling tussen de gemeente als opdrachtgever en de instelling als opdrachtnemer. Daardoor staat de burger buitenspel, die zit niet aan die onderhandelingstafel. Over zijn welzijn wordt besloten door ambtenaren en bestuurders. De burgers worden in een klantrol geduwd en zijn geen eigenaar van het probleem. Welzijnsinstellingen werkten hieraan mee, want ze kregen een vaste relatie met een vaste financier. Subsidiejunks werden ze genoemd. De eenzijdige afhankelijkheid van de overheid als financier heeft instellingen ook lui gemaakt.’

Lees het hele interview op de site van Zorg + Welzijn.

Foto: Diederik van der Laan.

Alle bezwaren van corporatiemedewerkers en gemeenteambtenaren als het gaat om bewonersparticipatie ken ik inmiddels uit mijn hoofd. Ik heb ze ook altijd zeer serieus genomen. Want het was toch inderdaad best problematisch dat het ‘altijd dezelfde mensen’ waren die namens bewoners het woord voerde. En het gaf toch ook wel te denken dat de bewonersvertegenwoordigers ‘niet echt representatief’ waren. Lastig was zeker dat ‘allochtonen’ schitterden in afwezigheid; en dat ‘de jeugd’ niet over het vereiste zitvlees of de nodige agendavastheid beschikte om de hele vergadercyclus uit te zitten. Bovendien waren bewoners door de bank genomen wel erg ‘reactief’; eigenlijk waren ze vooral overal ‘tegen’ en liepen ze over van ‘wantrouwen’ tegen corporaties en gemeenten. Het ‘lange-termijn-denken’ was ook al niet iets waar bewoners veel plezier aan beleefden; sterker: men was nogal eens vooral ‘consumentistisch’ georiënteerd. Tot een dieper bewustzijn dan ‘worden wij er beter van’ waren nogal wat bewoners niet in staat.
Dat is niet gering.
Maar tegen de achtergrond van dit gesteun en gekreun is het tamelijk onbegrijpelijk dat bewoners in elke nieuwe beleidsnotitie weer de hoofdrol krijgen toegedicht. Aan de voorkant van het verhaal worden ze met de nodige tamtam op het voetstuk geplaatst, om vervolgens achter de coulissen te moeten horen dat het eigenlijk vooral kortzichtig en tijdrovend gezeur is dat er uit bewoners te voorschijn komt.
Tja. Hier gaat iets vreselijks mis.
Ik denk daarom dat de bedenkingen vooral wat zeggen over de bezwarenmakers zelf. Hun aarzelingen zijn op de keeper beschouwd niet van eigen institutioneel belang ontbloot. Immers, als de hoofdrolspelers in gebreke blijven dan is het maar goed ook dat er professionals zijn van gemeente- of corporatiewege die het algemeen belang, de lange termijn of de representativiteit wel bewaken. Zo produceert hun bezwarenfabriek de institutionele brandstof om zichzelf te legitimeren, en vooral zaken niet uit handen te geven.
Het bizarre is dat beide partijen elkaar op deze manier gijzelen in een nogal voorspelbaar rollenspel. Omdat instituties niet het risico van echt loslaten durven te nemen, voelen bewoners zich niet echt serieus genomen, blijven weg of betalen het uit in wantrouwen. Zij vertonen daarmee precies het gedrag dat koren op de molen van de instituties is. Zo produceert de institutionele bezwarenfabriek elke keer weer zijn eigen heimelijke gelijk, want op papier blijven bewoners/burgers natuurlijk wel onverminderd belangrijk. Dat spreekt.
Wordt het niet eens tijd deze vicieuze cirkel te doorbreken?

Deze column verschijnt eind juni in Aedes Magazine, nr. 12/2011.

Zo kan het niet langer! Het Nederlandse welzijnsbestel moet op zijn kop! Weg met de wederzijdse wurggreep waarin gemeenten en welzijnsinstellingen de afgelopen decennia zijn geraakt. Laat eindelijk ruimte aan de burger over en concentreer je als overheid op degenen die onze aandacht het hardst nodig hebben: kwetsbare burgers. Dat is in grote lijnen wat Nico de Boer te horen kreeg van deskundigen die hij in opdracht van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) de vraag voorlegde: hoe moet rond 2020 de ‘institutionele logica’ van welzijn eruit zien? Op basis van deze gesprekken schreven Nico en ik een verkenning die eind april bij de RMO is verschenen: Burgerkracht. De toekomst van het sociaal werk in Nederland. Deze verkenning, waar sindsdien de nodige reuring over is ontstaan, laat zien dat Welzijn Nieuwe Stijl al weer aan een volgende stap toe is: de geluksmachine wordt stopgezet, welzijn is niet van gemeenten maar van burgers, alleen burgerkracht kan ons redden.

Klik voor de pdf-versie van het essay op de afbeelding van de cover rechtsboven. Voor meer (bestel)informatie kunt u terecht op de site van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling.