Jos van der Lans Weblog

Maatwerk: dekmantel voor angstvalligheid?

De corona-crisis was net een weekje op streek toen de ernst ervan pas goed tot mij begon door te dringen. Collega-zzp’ers die in een klap al hun opdrachten kwijt waren, bevriende cultuurmakers die al hun inkomsten voor maanden zagen verdampen, vertrouwde eigenaren van horecavoorzieningen die met de handen in het haar zaten - het ene dramatische verhaal volgde het andere op. Geheel buiten hun schuld dreigden hier mensen in ernstige financiele problemen te raken. Daarvoor zou naast extra overheidssateun, ook solidariteit en coulantie getoond moeten worden van instellingen die met deze slachtoffers van de corona-crisis te maken kregen. Dit moesten we immers samen doen, niet alleen door afstand te houden, maar vooral ook door mededogen te tonen. Zo zou de crisis niet alleen het beste in mensen boven halen, maar ook het menselijk gezicht van instituties kunnen laten zien.

Daarom begon ik in de derde week van maart op de sociale media een spontane actie voor #huurverlof voor mensen die door de crisis in grote financiele problemen waren gekomen. Corporaties en particuliere verhuurders konden slachtoffers enorm helpen door hen voor een overzichtelijke tijd geen huur in rekening te brengen. Dat zou een slok op een borrel schelen, want voor veel mensen bestaat de huur uit zo’n veertig procent van het inkomen. Omdat verhuurders daardoor inkomsten derven, had ik bedacht dat zij dat verlies aan het einde van het jaar zouden mogen aftrekken van de afdracht van de verhuurdersheffing aan de minister van Financiën.

Vooral dat laatste vonden meerdere corporatiebestuurders een ‘aantrekkelijk idee’. Maar huurverlof…. dat woord werd angstvallig gemeden. Na een paar dagen meldde Aedes dat corporaties zich van hun meest welwillende kant zouden laten zien via ‘ruimhartige oplossingen voor huurders met financiële problemen via betalingsregelingen, schikkingen of andere creatieve oplossingen’. Daarvoor kwam het woord ‘individueel maatwerk’ in zwang: wie zich meldde kreeg een persoonlijk passende behandeling.

Geweldig, dacht ik. Hier tonen de corporaties zich van hun meest sociale kant. Maar toen ik in de loop van de maand april zo links en rechts eens ging rondvragen begon het woord ‘maatwerk’ toch steeds meer duistere trekjes te vertonen. Eigenlijk kwam de door woningcorporaties aangekondigde clementie vooral neer op het aanbieden van soepele betalingsregelingen. Alsof mensen die plots op droog zaad zaten straks na corona meer gaan verdienen om hun schuld af te betalen.

Nu begrijp ik best dat individuele corporaties hierover in hun communicatie voorzichtig zijn. Dat ze even willen kijken hoe de zaken zich ontwikkelen. Dat ze bang zijn dat het kwijtschelden van huur wellicht een ‘aanzuigende werking ‘ zal hebben. Maar daarmee maken ze zich ook volkomen oncontroleerbaar. Niemand weet of het met de mond beleden ‘maatwerk’ in de harde werkelijkheid niet een dekmantel is voor angstvalligheid; een indruk die nogal eens werd bevestigd omdat corporaties huurders die een beroep deden op hun solidariteit eigenlijk vooral doorverwezen naar de loketten van de overheid (waar de meesten zich natuurlijk al lang gemeld hadden).

Het had de sector gesierd als ze als collectief wel met aantallen, voorbeelden en verhalen was gekomen over de wijze waarop er een beroep op corporatiees werd gedaan en welke passende en crreatieve oplossingen daarvoor waren bedacht. Zeker had dat ook geholpen om meer legitimiteit te verschaffen aan de forse huurverhogingen, soms oplopend tot 6 procent, waarop zij hun huurders, midden in de ernstigste economische crisis sinds decennia, vanaf 1 juli als vanzelfsprekend confroteren, waarop een oorspelbare storm van verontwaardiging volgde. Ongetwijfeld had het geholpen als ze op dat moment hadden kunnen melden dat die verhoging ook nodig was om het inkomstenverlies van mensen die het slachtoffer zijn van de coronacrisis te compenseren. Dat het dus ook een beetje een solidariteitsverhoging was. Helaas, kans gemist.

De coronacrisis heeft bij veel mensen daadwerkelijk het beste boven gehaald. Het aanbod anderen te helpen was vrijwel in de hele samenleving groter dan het aantal mensen dat geholpen moest worden. Iedereen zette zijn beste sociale beentje voor. Nou ja, bijna iedereen, want van woningcorporaties weten we het niet. Misschien wel; misschien niet? Maar ze kunnen zichzelf natuurlijk nog altijd bewijzen. Door bijvoorbeeld na de zomer als hun loket van coronabetalingsregelingen gesloten wordt een generaal pardon toe te passen op alle schuldenaren. En de kosten daarvan alsnog af te trekken van de verhuurdersheffing die ze in december moeten overmaken. Best een aantrekkelijk idee, toch?

Deze column verscheen in juni in Huurpeil, nr. 2, 2020. Huurpeil is het kwartaalmagazine van de Woonbond.