Er is veel belangstelling voor Ontregelen en Eropaf! in Vlaanderen. In december was ik een paar dagen in Gent en Brussel, in juli volgde een boekvoorstelling (prachtige Vlaamse uitdrukking)in boekhandel De Groene Waterman in Antwerpe en in november staan er presentaties in Kortrijk en Antwerpen op stapel. In het blad Weliswaar, een Vlaams vakblad dat zich op iedereen richt die actief in het welzijnswerk en de gezondheidszorg betrokken is is een uitgebreid interview verschenen. Er is een korte papieren versie, maar ook een uitgebreide digitale versie. Een heel aardig interview, met mooie foto?s, al zeg ik het zelf. Neem een kijkje op www.weliswaar.be.

De kastanjeboom waar Anne Frank op uit keek (waar zij in haar dagboek drie keer melding van maakte), en die al eerder op sterven na dood was, heeft het definitief begeven. Hij is vermoord door een windvlaag en keurig omgevallen zonder verder een mens of het Achterhuis kwaad te doen. Hij bleek van binnen totaal aangetast door een of andere zwam. De natuur is onverbiddelijk.

Daarmee verdwijnt wel een Anne Frank-icoon, waar heel veel om te doen is geweest. Elke suggestie dat de boom beter geveld kon worden stuitte op een opstand van betrokkenen, omwonenden en Anne Frank-gelovigen. Het vellen van de boom was heiligschennis, waarna alles in het werk werd gesteld om de oude kastanjereus in leven te houden. Begin jaren negentig had wethouder ten have al eens de woede van zijn collega's op de hals gehaald door in een onbezonnen ogenblik te melden dat de gemeente de boom wel steunde. Zij collega's vonden dat hij voor zijn beurt had gesproken en meende dat er van steun voor een rotte boom geen sprake kon zijn. Alleen, toen burgemeester Van Thijn om zich heen keek in het college en vroeg wie dit nieuws naar buiten wilde brengen, zweeg een ieder wijselijk. Aan een Anne Frank-oproer wilde niemand zijn vingers branden. Zo kostte de eerste reddingsoperatie de gemeente Amsterdam ruim 3,5 ton.

Op AT5 zag ik een filmpje waarin medewerkers van de Anne Frank Stichting stukken boom naar binnen aan het sjouwen waren, al ware het relikwie?n. De stukken vermolmd hout zullen ongetwijfeld tot de collectie worden toegevoegd, en vast en zeker staat er dan ooit iemand op om te op te eisen om dat de boom niet in de tuin van de stichting stond (maar bij de buren) en de Anne Frank Stichting zich deze relikwie?n op deze dag onrechtmatig heeft toege-eigend. Dat kan nog wel eens een flinke rel worden.

Wie nog eens wil lezen wat Herman Vuijsje en ik in het recente boek Het Anne Frank Huis. Een biografie hebben geschreven over de boom, kan hier klikken.

Voor de berichtgeving over de boom, kijk op: www.nu.nl.

Wat moet een expat voor boeken meenemen als hij vanuit Nederland naar verre oorden afreist? Radio Nederland Wereldomroep is zo vriendelijk om de expat bij te staan en presenteert in haar blog klare taal een Expat-top tien. En kijk nu eens wie daar tussen de bestsellers-auteurs op nummer twee staat! De redactie begrijpt het zelf ook niet, getuige de begeleidende intro:

Voornamelijk thrillers, één reisgids en (vreemde eend in de bijt!) één boek over gewenste veranderingen in de sociale sector en hoe die te bereiken. Deze week in de Expat Top Tien.

1. 100% Madrid - B. Skrzypczak
2. Eropaf! - Jos van der Lans
3. Mannen die vrouwen haten - Stieg Larsson
4. Gerechtigheid - Stieg Larsson
5. De vrouw die met vuur speelde - Stieg Larsson
6. De kleur van het duister - Franck Thilliez
7. Het diner - Herman Koch
8. Afgunst & Een goed huwelijk - Saskia Noort
9. Verbroken - Karen Slaughter
10. Zoenoffer - Karen Slaughter

Geloof je het niet? Kijk zelf!

Op 15 september wordt wereldwijd de derde Internationale Dag van de Democratie gevierd. Deze dag wordt georganiseerd door vier organisaties:het Forum voor Democratische Ontwikkeling (FDO), het Nederlands Instituut voor Meerpartijendemocratie (NIMD), het Instituut voor Publiek en Politiek (IPP), en de European Partnership for Democracy (EPD).

Op die dag worden voor de tweede keer de Democracy Ribbons uitgereikt. Middels de Democracy Ribbons worden de winnaars en hun doelen in de schijnwerpers gezet, om hen te stimuleren vooral door te gaan en anderen te inspireren. Aan de Democracy Ribbon, gesymboliseerd door een lintje (zie foto), is tevens een geldprijs gekoppeld, die de voorvechters van de democratie in een door hen gekozen 'democratie'- nitiatief kunnen investeren.

Tot mijn niet geringe verbazing ben ik genomineerd voor een Democracy Ribbon, overigens samen met een flink aantal andere mensen en organisaties, die naar mijn bescheiden mening het veel meer verdienen. Maar toch..

De argumentatie luidt als volgt:

Cultuurpsycholoog en journalist/publicist Jos van der Lans is voorgedragen voor de Democracy Ribbon 2010, omdat hij op een verfrissende wijze naar Nederland en haar burgerschap kijkt. Zo beschrijft hij in zijn boek Koning Burger op treffende wijze hoe de Nederlanders consumenten van de publieke zaak zijn en ambtenaren een dienende rol toegeschreven krijgen. In ‘Ontregelen’ beschrijft hij vervolgens de noodzaak de bureaucratie bij de overheid te veranderen. Naast zijn schrijven heeft hij zich ook politiek ingezet en was Eerste Kamerlid voor Groen Links van 1999-2007. Door een andere blik op het land te bieden, verscherpt hij de geest en het debat en komt in aanmerking voor een Democracy Ribbon.

Hoe je het ook verder bekijkt (kijk voor de andere nominaties op: www.dagvandedemocratie.eu), het is toch een vorm van waardering, waar ik best trots op ben. Op 15 september worden de lintjes officieel uitgereikt, in het Theater aan het Spui in Den Haag van 15:00-18:00. Ik kan helaas niet, ik moet die dag met opbouwwerkers in Ommoord Rotterdam in gesprek. Mij was niets bekend van deze nominatie, ik kwam er bij toeval achter, en ik kan deze afspraak moeilijk afzeggen. Maar mocht ik het lintje krijgen dan gaat het geld naar de Eigen Kracht Centrale Nederland, want het versterken van de eigen kracht van mensen is de basis van de democratie.

Voor meer informatie over de internationale dag van de democratie, klik hier.

Nagekomen mededeling
Inmiddels zijn de prijswinnaars bekend gemaakt. Volkomen terecht hoor ik daar niet bij. Ik was die dag ook niet aanwezig (moest werken). Hieronder het persbericht van de organisatoren:

De winnaars zijn: Mercedes Zandwijken, oprichter van buurtdenktanks voor sociale cohesie in Amsterdam; de door omroep BNN opgerichte jongerenpartij Lijst 17; en het Palestijns Israëlische NGO-forum voor vrede. Aan elke Democracy Ribbon is een geldprijs verbonden van 1000 Euro. De uitreiking van de Democracy Ribbons 2010 werd verzorgd door juryvoorzitter Wim Deetman.

KaapKunst is een nieuw, onafhankelijk, tweemaandelijks vaktijdschrift over actieve kunstbeoefening. Het strak vormgegeven tijdschrift opinieert en informeert en is er voor iedereen die zich uit hoofde van zijn of haar functie met amateurkunst bezig houdt. Het wordt uitgegeven door Kunstfactor, sectorinstituut amateurkunst.
Voor het augustusnummer schreef ik een essay, Een taal zonder oordeel?, over de invasie van cultuurwerkers (kunstenaars, artiesten, creatievelingen) in de achterstandswijken. Zo staat het in de intro te lezen:

Kunstenaars en andere leden van de ?creatieve klasse? trekken steeds veelvuldiger achterstandswijken in. Vormen zij de voorhoede van het nieuwe welzijnswerk of is er iets anders aan de hand? Publicist Jos van der Lans over veroordelen, verplichtingen, vertrouwen en ?een vrolijke boel?.

Wie het hele essay wil lezen kan hier klikken.
Voor meer informatie over KaapKunst, kunt u terecht op de site van KaapKunst

Naast Eropaf! - De nieuwe start van het sociaal werk blijft ook de voorganger Ontregelen - De herovering van de werkvloer in trek. Deze zomer verscheen een nieuwe, negende, druk.

Voor mensen die met elkaar iets willen organiseren: het is mogelijk om via de stichting Eropaf! meerdere exemplaren voor teams, stafoverleggen, heidagen of kerstpaketten te bestellen. Meld je daarvoor even bij Marc R?kers: marc@eropaf.org.

+

Er is veel over het wereldkampioenschap voetballen geschreven, maar over de betekenis van dit WK voor de relatie tussen voetbal en dansen heb ik maar weinig gelezen. Wel een beetje vreemd, want dansen en voetballen zijn de laatste decennia juist opvallend tot elkaar gekomen. Werden in de jaren vijftig acties van begenadigde voetballers als Stanley Matthews, Abe Lenstra en Alfredo di Stefano nog beschreven in militaristische termen, waarin zij defensies aan flarden schoten, tegenstanders velden, keepers onder vuur namen en verdedigers een knock-out toedienden, vanaf de jaren zeventig begon dat opvallend te veranderen. De uitblinkers kregen steeds vaker artistieke kwaliteiten toebedeeld. Cruijff was niet langer een generaal, maar een balkunstenaar. Voetbal betrad daarmee een andere dimensie, op de beste momenten werd het een kunstvorm verwant aan de hogeschool van de dans.
De snel groeiende beeldcultuur leverde daarvoor het bewijs. Voetbalacties werden op zo?n manier vertraagd weergegeven en van (al dan niet klassieke) muziek voorzien, dat vrijwel niemand om de associatie met dansen heen kon. Al in 1972 maakten Maarten de Vos en Cor Coster een film, Johan Cruijff, nummer 14, waarin beelden van de aanvalsleider van Ajax zo waren gemonteerd dat de kijker loskomt van de voetbalwedstrijd en meegenomen wordt in de unieke choreografie van een weergaloze solodanser. Cruijff deed niet langer mee aan een wedstrijd, hij acteerde in een voorstelling.

Sindsdien is de vergelijking tussen voetballers en dansers steeds meer ingeburgerd geraakt. In 1988 maakte sportverslaggever Frits Barend daar een prachtige documentaire over: Schijnbewegingen, over voetbal en ballet met als hoofdrolspelers: Rudi van Dantzig, artistiek leider van Het Nationaal Ballet, Johan Cruijff (toen trainer van Ajax) en hun pupillen, spits Marco van Basten en solist Clint Farha. De beelden van de voetballende Van Basten en in een leeg stadion dansende Farha werden op een intrigerende wijze door elkaar gemonteerd, zodat de gracieusheid, sierlijkheid en elasticiteit van voetballer en danser als het ware in elkaar vloeien. De boodschap is onontkoombaar: dit zijn verwante takken van kunst.
Het dansen bereikte vervolgens ook echt de voetbalarena. Wat begon met Afrikaanse voetballers die zich na het scoren naar de zijlijn repten om daar met swingende heupen en geinige huppelpasjes hun vreugde te uiten, groeide in de jaren negentig al snel uit tot een rage. In de kleedkamer werden heuse choreografietjes ingestudeerd. Op YouTube kan je er vele swingende filmpjes van vinden.

YouTube is sowieso de plek waar het huwelijk tussen dansen en voetbal op een overweldigende manier verbeeld wordt. Je ziet er scheidsrechters als dansende zwanen, voetbalwedstrijden zonder bal die plotseling balletvoorstellingen worden, en vooral ook leaders van offici?le dansvoorstellingen met verbeeldingen van het voetballen. Zo?n ? hartstikke leuke - voorstelling was in Nederland op tournee in de aanloop van het WK: The Match - een flitsende, energieke en humoristische dans-/theatervoorstelling, gespeeld door het gezelschap Ballet van Leth, waarbij met groot succes lokale voetbal- en fanclubs bij de uitvoering werden betrokken.
Kortom, gezien deze geschiedenis verwachtte ik dat juist in het swingende Afrika dit WK een nieuwe hoofdstuk in het voetbaldansen zou gaan schrijven. Met creatieve voetballers als Messi, Van Persie, Robben en Xavi in de artistieke hoofdrollen. Helaas is daar niets van terecht gekomen. Niet alleen het Nederlandse elftal swingde niet; vrijwel niemand deed het. Dat Duitsland tot aan de halve finales als het meest artistieke elftal werd gezien, zegt genoeg. Ik zag op tv alleen maar slow motions die gericht waren op buitenspelsituaties en overtredingen, maar zelden op sierlijkheid en elegantie. Ik zag geen solodansers, nauwelijks hoogstandjes, vrijwel geen esthetiek; ik zag vooral zwoegende mannen als Matthijsen, De Jong en Van Bommel, stoere mannen van het type dat zich met het glas in de hand aan de rand van de dansvloer opstellen.

Dit was het WK waarin de systeemdenkers het van de creatievelingen wonnen, de ploeteraars van de technici, de schoppers van de kunstenaars. Dit WK ging ten onder aan de ziekte die zich van veel westerse samenlevingen meester heeft gemaakt: beheersing en controle. Dit was het WK van de technocratische managers. Die houden niet van dansen, alleen van resultaten.
Het enige lichtpuntje was dat uiteindelijk toch de meest dansende ploeg won. Gelukkig maar. Dat houdt de hoop levend dat het artistieke voetbal van Spanje school gaat maken en de risicomijdende voetbalmanagers het veld ruimen. Zo niet, dan zou het wel eens zo kunnen zijn dat de ware voetballiefhebber voor een leuke voetbalvoorstelling zijn heil bij YouTube, in het danstheater of op de amateurvelden moet gaan zoeken. En ach, wat is daar eigenlijk mis mee? Gelet op de allesoverheersende geldhonger van de voetbalindustrie zou dat welbeschouwd niets minder dan het verdiende loon zijn.

Deze column verschijnt in het juli/augustus-nummer van Dans Magazine .

Er zijn allerlei mensen die mij leuke ? persoonlijke of associatieve - reacties sturen op mijn laatste boek Eropaf!. De meeste zijn niet bedoeld om te publiceren, maar een enkele is aardig genoeg. Zoals onderstaande reactie van Peter den Haring, een oud-jongerenwerker die begin jaren zeventig bij het Haagse Paard van Troje, een progressief jongerencentrum ? la Paradiso, werkte toen ik daar als tiener regelmatig over de vloer kwam. Zo werkte dat toen.

JONGERENWERK BEWEEGT WEER

Eeuwen geleden, van 1967 tot 1987, werkte ik in het (open) jongerenwerk, dat in die tijd gedomineerd werd door afgestudeerden aan de vooral marxistisch-leninistische geori?nteerde Sociale Academies. Daar en toen ging het om de verheffing en educatie van de arbeidersklasse, om hoge sociaal-agogische idealen. Alles moest kunnen, de ettertjes waren slachtoffer van hun milieu, de welzijnswerker moest vooral praten en begrip tonen. Niet omdat ik toevallig bedrijfskunde aan Nijenrode gedaan had, maar vanuit een andere waarneming van de realiteit stond ik eerder een autocratische benadering voor: die van de enigszins verlichte despoot. Een tekenend voorbeeld? Ik wou een criminele drugshandelaar kwijt, die mijn centrum (het Haagse Paard van Troje) terroriseerde. Klagen bij de gewone politie hielp niets. Met een baksteen sloeg ik zonder getuigen ?s avonds de ruit van zijn auto in en belde toen een contact bij de Narcoticapolitie over die kapotte ruit. Toen konden ze meteen de auto doorzoeken, zijn coca?nevoorraad vinden en zo ging hij lang de bak in.
Wat moraliteit, wat ethiek? Had ik geen boodschap aan. Waarheid is wat werkt, vond ik toen. Medelijden met dat eikeltje dat met een bijgeslepen schroevendraaier in zijn laars rondliep? Nee. Ik ging een heftig gesprek aan met zijn vader en oudere broer. Dat hielp meteen. Keihard spelende bands, zelf ook al doof geworden? Ik dreigde ze meteen met nooit meer kunnen spelen op ons podium als de decibels niet verminderd werden. Ze waren afgezeken, maar er werd niet aan mijn gezag getwijfeld in elk geval. Helaas of gelukkig, de softies werden in de 90-er jaren wegbezuinigd en er kwamen extra portiers met kogelvrije vesten voor in de plaats. En nu? Nu komen er noodgedwongen weer realistische jongerenwerkers op straat, die straatverbanden en netwerken proberen op te zetten. Echt, we gaan de goede kant op. Lees het boek van Jos van der Lans, ex-1e Kamerlid voor Groen Links: Er op af! De nieuwe start van het sociaal werk.

Dit stukje is geschreven voor het augustus-nummer van NIEUWE TIJDS BERICHTEN, een maandelijks internetmagazine. Zie: de site van Peter den Haring.

Eropaf! heeft tijdens de vakantiemaand juli de nodige publiciteit gegenereerd. Een overzicht:

● MBO?er Frank van Hout neemt Eropaf! mee op bezoek bij buurthuis De Wielenpolle in Leewarden. Zie: Frank van Hout?s blog .

● Publicist Pieter Hilhorst schreef er in de Volkskrant op 13 juli een prachtige column ?Aan de slag! Eropaf!? over. www.volkskrant.nl.

● Drie sterren voor Eropaf! in een recensie op de site Cutting Edge. De recensie is van Bleri Lleshi, en is op meerdere plekken op het net te lezen. Hij vindt het een goed boek, maar zou graag nog een wat concretere uitwerking zien. Tja, wie niet. Zie: www.cuttingedge.be. Zie ook: Bleri Lleshi?s Blog.

De Initiatiefgroep Femke wil, door middel van cartoons van Djanko, op lichtvoetige wijze de aandacht vestigen op het teveel aan interne procedures, regels en protocollen in de publieke sector. Het doel: minder bureaucratie en meer vertrouwen in de mensen op de werkvloer. De groep wordt gevormd door een aantal ?Femke?s?, werkzaam in de sector welzijn, ??n in de gezondheidssector en ??n in de communicatie. Cartoons hebben de kracht om taal- en cultuurbarri?res te overbruggen. Ze kunnen een wederzijds begrip en een gezamenlijke lach opwekken. Kijk voor een paar grappige Ontregel-animaties op opwww.Femkeontregelt.nl.

Op 21 juni (zie weblog) vond er in de Amsterdamse Tolhuistuin een discussie plaats naar aanleiding van het verschijnen van het boek Eropaf! De nieuwe start van het sociaal werk, met als hoofdgasten: Fiet van Beek van de Eigen Kracht Centrale, voormalig wethouder te Arnhem Barth van Eeten, ex-staatssecretaris Jet Bussemaker en hoogleraar maatschappelijk werk Hans van Ewijk. Op basis van wat er gezegd werd schreef de auteur onderstaande brief aan de (in)formateur. ?Wat we nodig hebben is een kabinet dat ruimte schept.?

Er spelen zich nog steeds bijzondere taferelen af in de Nederlandse verzorgingsstaat. Dat is geen nieuwe constatering, maar een waarneming die al decennia wordt gedaan. Des te vreemder is het dat we in Nederland er niet in slagen om daar verandering in aan te brengen. Daardoor kan het dag-in-dag-uit gebeuren dat gemeenten beter geen effectieve hulp voor jeugdigen kunnen organiseren, omdat ze goedkoper uit zijn als ze dat overlaten aan de specialisten van de jeugdzorg. Dat kost gemeenten immers niets. Hetzelfde geldt mutatis mutandis voor het terrein van de geestelijke gezondheidszorg. Ook daar doen gemeenten er verstandig aan om de handen op de rug te houden, want dan gaat de rekening naar gespecialiseerde voorzieningen die betaald worden uit de kassen van de volksverzekering: de AWBZ.
Dergelijke ingesleten mechanismen zijn ervoor verantwoordelijk dat de hulpverlening in Nederland gemonopoliseerd wordt door institutionele arrangementen, die ? letterlijk en figuurlijk ? steeds meer in de papieren lopen. Vergelijk het aantal mensen dat in Nederland staat ingeschreven bij een instelling in de geestelijke gezondheidszorg met andere Europese landen, en we staan ? relatief gezien ? bovenaan. Vergelijk het aantal TBS?ers, het aantal mensen in de reclassering, de jeugdzorg, het aantal mensen bij een uitkeringsinstantie, het aantal psychiatrische pati?nten, zelfs het aantal mensen in gevangenissen, en we staan op elk institutioneel verzorgingsterrein in Europa aan de top.
Op deze institutionele ontfermingscultuur is de afgelopen jaren veel kritiek gekomen, zonder dat dat veel zoden aan de dijk heeft gezet. De Nederlandse verzorgingsstaat is georganiseerd als een spons, die onverzadigbaar geld weet op te slurpen. Zodra een (mis)toestand in een institutionele sector als maatschappelijk probleem wordt ervaren, zoals bijvoorbeeld wachtlijsten in de jeugdzorg, volgt onvermijdelijk groei. Hoogleraar maatschappelijk werk Hans van Ewijk heeft onlangs een quick scan verricht naar de ontwikkeling van de omvang van werknemers in een aantal sectoren. Hij constateerde dat de institutionele jeugdzorg de afgelopen vijf jaar met 70 procent gegroeid is, de geestelijke gezondheidszorg met 30 procent, het gevangeniswezen ook met 30 procent, net zoals het onderwijs voor gedragsmoeilijke kinderen. Daarentegen is het aantal arbeidskrachten in de lokaal aangestuurde, zeg maar door gemeenten georganiseerde, zorg ondanks de WMO en de vermaatschappelijking van de zorg, gelijk gebleven. Dat is veelzeggend.
Het gaat hier om mechanismen die zich diep genesteld hebben in de routines, in de financiering, in de gewoontes en belangen van professionele groepen binnen onze verzorgingsstaat. Zo is een vrijwel onaantastbaar bouwwerk van indicaties, trajecten, verwijzingen, programma?s, protocollen, specialisaties tot stand gekomen die zich niet alleen systematisch onttrekken aan publieke en democratische controle, maar ook de mogelijkheden van mensen, van sociale netwerken, van niet-institutionele verbanden om een betekenisvolle rol te kunnen spelen stelselmatig hebben verontachtzaamd.

De rekening daarvan is duur, zo niet onbetaalbaar aan het worden. De kosten van de AWBZ zijn de laatste jaren exponentieel gestegen, de jeugdzorg slokt elk jaar opnieuw vele honderden miljoenen extra op. Daarbij komt dat het stelsel van institutionele arrangementen van de verzorgingsstaat gebukt gaat onder een steeds zwaarder wordende bureauctratische last. Het systeem draait vast in zijn eigen complexiteit en regeldichtheid.
Als zich ooit een moment heeft aangediend om daar verandering in te brengen is dat nu. Welk kabinet ook zal aantreden, het staat voor de opgave om drastisch te bezuinigen. Snijden in het oerwoud van institutionele voorzieningen is daarbij onontkoombaar geworden. De vraag is niet of het moet gebeuren, maar vooral hoe het gaat gebeuren. Gaan we kil saneren, met als voornaamste doel om in afwachting van betere tijden de uitgaven onder controle te krijgen? Dat zou een gemiste kans zijn.
Het komende kabinet moet kiezen. Een nieuwe regering moet het aandurven om het zwaartepunt van de het hulpbetoon in Nederland te verplaatsen van institutionele arrangementen naar sociale arrangementen. In feite is dat de belofte die de Wet Maatschappelijke Ondersteuning in zich draagt. Een nieuw kabinet moet het lef hebben om het ongekend bureaucratische bouwwerk van indicaties, protocollen, programma?s, regelingen en andere omslachtigheden naar de achtergrond te duwen ten gunste van arrangementen die uitgaan van eigen kracht van mensen. Een nieuwe regering moet de samenleving bevrijden van de bureaucratische hokjesgeest, die mensen dwingt om zich te voegen naar het format van de institutionele systemen voordat er wat kan gebeuren. Een nieuw kabinet moet de samenleving ontdoen van zijn institutioneel-bureaucratische beknelling en mensen in staat stellen hun eigen oplossingen centraal te stellen.
Dat kan. De geesten zijn er rijp voor.
Maar daarvoor dient het nieuwe kabinet voor alles ruimte te scheppen voor de krachten die deze omslag mogelijk kunnen maken. In de eerste plaats zijn dat burgers zelf. De oude verzorgingsstaat heeft consumenten van ze gemaakt die erop gespind zijn hun rechten te gelde te maken. De nieuwe verzorgingsstaat vormt ze om tot producenten van oplossingen. Dat kan door ? bijvoorbeeld ? in de Wet op de Jeugdzorg of in de wettelijke regelingen met betrekkking tot schuldsanering burgers het recht te geven op een Eigen Kracht Conferentie. Dat wil zeggen: de staat maakt mogelijk dat mensen en hun sociale netwerken zelf verantwoordelijkheid nemen voor het aanpakken van problemen en dat professionele zorg zich dienstbaar opstelt ten opzichte van dit zelfregelende vermogen van burgers. Ervaringen in andere landen hebben laten zien dat daarmee de aandrijfas van sociale zorg verplaatst wordt van instituties naar burgers. Dat werkt. Het is menselijker, effectiever en, niet onbelangrijk, op termijn goedkoper.
In de tweede plaats moeten het nieuwe kabinet ruimte maken om lokale arrangementen en oplossingen mogelijk te maken. De complexiteit van de Nederlandse verzorgingsstaat begint bij het feit dat deze nog steeds gevoed wordt door een eindeloze hoeveelheid financieringstromen, die via gemeentefondsen, verzekeringskassen, specifieke regelingen en allerhande institutionele verbanden uiteindelijk ergens in de samenleving uitmonden. Er is een hele industrie opgetuigd om dat in goede banen te leiden en nog een andere industrie om de doelmatigheid en rechtmatigheid van de bestedingen te controleren. Daarmee houden we de verkeerde mensen aan het werk.

Dat kan alleen veranderen door daadwerkelijke beslissingsmacht op een zo laag mogelijk bestuurlijk en professioneel niveau te leggen. Geef de gemeenten de macht, stel gemeentebestuurders in staat om aan de knoppen te draaien van alle financieringsstromen die in hun gemeenten de verzorgingsstaat voeden. Maak het mogelijk dat zij de gelden van de Diensten Werk en Inkomen, de AWBZ, de WMO en wat er allemaal nog meer langs komt bijeen kunnen voegen om effectieve sociale zorg te organiseren. Doorbreek hun afhankelijkheid van financieringsstromen, zoals de AWBZ, waar ze niks over te zeggen hebben. Laat ambitieuze gemeenten experimenteren om totaal nieuwe zorgarrangementen te organiseren. Zet een premie op goede initiatieven. Ontwikkel een financieringssystematiek waarin gemeenten beloond worden voor een beleid waarin zij erin slagen dat minder jongeren langs moeten bij de loketten van de Bureaus Jeugdzorg of dat minder ouderen een beroep doen op dure voorzieningen. Die stimulans is nu totaal afwezig.
Waar geen behoefte aan is, is een kabinet van boekhouders, van kille saneerders die ons nog eens vertellen dat de verzorgingsstaat doorgeschoten is en een stap terug moet zetten. Wat nodig is is een kabinet dat met een prikkelende visie komt dat het niet minder hoeft, maar beter kan. Een kabinet dat vertrouwen uitstraalt in mensen en hun eigen oplossingen en de instituties daaraan dienstbaar wil maken. Een kabinet dat ruimte schept voor initiatieven van onderop, in plaats van ruimte verder beknelt en begrenst. Een kabinet dat stuurt door los te laten.

Deze column verschijnt in het juli/augustus van TSS ? Tijdschrift voor sociale vraagstukken.